Głównym celem projektu CONCISE było poznanie roli, jaką komunikacja naukowa odgrywa w kształtowaniu wiedzy, przekonań i opinii mieszkańców Unii Europejskiej dotyczących zagadnień naukowych. Aby osiągnąć ten cel, partnerstwo CONCISE zorganizowało konsultacje społeczne w Lizbonie (Portugalia), Walencji (Hiszpania), Vicenzie (Włochy), Tarnawie (Słowacja) i Łodzi (Polska), w których wzięło udział blisko 500 obywateli. Pozwoliło to zespołowi CONCISE zebrać wyniki badań z różnych regionów UE, dostarczając porównywalnych i wiarygodnych informacji.
W ramach projektu zebrano różnorodne spojrzenia na komunikację naukową, wybierając cztery tematy dotyczące kwestii zdrowia i środowiska:
- Zmiany klimatyczne
- Żywność modyfikowana genetycznie (GMO)
- Szczepionki
- Medycyna alternatywna
CONCISE dostarczyło informacje na temat źródeł i kanałów, za pomocą których obywatele UE zdobywają wiedzę naukową oraz sposobu, w jaki wiedza ta wpływa na ich przekonania, opinie i postrzeganie otaczającego świata. W wyniku badania wyłoniono szereg rekomendacji skierowanych do różnych „aktorów” uczestniczących w procesie komunikacji wiedzy - od popularyzatorów, przez naukowców, rolę uczelni, aż po media masowe i gremia rządowe.
Problematyka komunikacji naukowej jest stosunkowo nowa w naszym kraju, powoli „przebija się” do świadomości. Nasz wcześniejszy dorobek krajowy w tej dziedzinie lokuje się jako prekursorski w Polsce.
Ponadto tematyka wpisuje się doskonale w strategię Uniwersytetu Łódzkiego, a nowo wybrane władze rektorskie, zauważając jej ważność, planują powołanie stanowiska w randze prorektora ds. komunikacji i popularyzacji nauki
– mówi prof. Izabela Warwas – pełniąca funkcję kierowniczą projektu CONCISE.
Prosto, z perspektywy obywatela, z wykorzystaniem różnych formatów – wybrane rekomendacje
Badanie podkreśla znaczenie zaufania do instytucji naukowych i mediów, rolę sieci społecznościowych i osobistych przekonań w kształtowaniu percepcji oraz wpływ dezinformacji na dyskurs publiczny. Bada także skuteczność kanałów komunikacji, od mediów tradycyjnych po platformy cyfrowe, w przekazywaniu informacji naukowych różnym odbiorcom.
Niektóre z zaproponowanych rekomendacji dotyczących skutecznej i pożądanej przez obywateli komunikacji naukowej, przedstawiają się następująco:
- przyjmowanie perspektywy obywatela w komunikowaniu treści naukowych, np. w jaki sposób dane zjawisko dotyka człowieka, jego społeczność lokalną, kraj czy świat i co konkretnego może on sam zrobić;
- w celu dotarcia do różnych odbiorców należy wykorzystać różnorodne formaty do prezentowania treści naukowych (poważne, atrakcyjne wizualnie, tradycyjne, zabawne, sensacyjne, pokazujące zalety i wady), jednocześnie należy używać wielu mediów (zwłaszcza poprzez kampanie społeczne i informacyjne), a w celu uatrakcyjnienia przekazów należy w większym stopniu korzystać z komunikacji wizualnej;
- wykorzystywanie zrozumiałego, obiektywnego i dostosowanego do typu odbiorców języka;
- zaproponowanie naukowcom wsparcia w zakresie sposobów efektywnego rozpowszechniania wyników badań i zwiększenia umiejętności korzystania z mediów tradycyjnych i cyfrowych.
Po więcej zaleceń i wniosków osoby zainteresowane odsyłamy do przystępnie opracowanego dokumentu: Komunikacja naukowa w Polsce. Wiedza, przekonania, opinie. Policy Brief 2020.
Dlaczego komunikacja naukowa jest ważna i kto ma się nią zajmować?
Pieniądze na naukę w Polsce pochodzą przede wszystkim z podatków. Natomiast rozdźwięk pomiędzy naukowcami, czy nauką jako taką, a społeczeństwem jest znaczący.
Jak pokazały badania CONCISE, ludzie najbardziej ufają, czy też czerpią wiedzę od sąsiadów, celebrytów i masmediów – ufamy bliskim, sławnym i licznym.
Choć naukowcy znajdują się również wysoko wśród grup obdarzonych zaufaniem społecznym, nie dysponują oni najczęściej dostateczną ilością czasu, który mogliby poświęcić na promocję siebie i swoich badań.
Tę lukę mogą wypełnić popularyzatorzy nauki, nie zawsze będący naukowcami, którzy w przystępny sposób przekażą skomplikowane treści, mające często bezpośrednie przełożenie na życie odbiorców. Lepsze zrozumienie wiedzy naukowej wpływa na ogólny wzrost wiedzy społeczeństwa i sprawia, że jest ono mniej podatne na manipulacje, staje się bardziej demokratyczne i obywatelskie, co przyczynia się rozwoju społecznego, a także przekłada się na wzmocnienie bezpieczeństwa wewnętrznego kraju. Co jest nie do przecenienia w obecnych czasach.
Autorki książki
Książka powstała pod redakcją:
- prof. Karoliny Moreno-Castro (Uniwersytet w Walencji);
- prof. Anety Krzewińska – kierownik Katedry Metod i Technik Badań Społecznych, Wydział Ekonomiczno-Socjologiczny UŁ;
- dr Małgorzaty Dzimińska – Katedra Pracy i Polityki Społecznej, Wydział Ekonomiczno-Socjologiczny UŁ;
Współautorkami z ramienia Uniwersytetu Łódzkiego są również:
- prof. Justyna Wiktorowicz – zastępca dyrektora Instytutu Statystyki i Demografii, Katedra Statystyki Ekonomicznej i Społecznej, Wydział Ekonomiczno-Socjologiczny
- dr Agnieszka Kretek-Kamińska – Katedra Metod i Technik Badań Społecznych, Wydział Ekonomiczno-Socjologiczny,
- oraz współautor dr Kamil Brzeziński – również z Katedry Metod i Technik Badań Społecznych.
Prof. Izabela Warwas – kierownik Katedry Pracy i Polityki Społecznej Wydziału Ekonomiczno-Socjologicznego UŁ – pełniła funkcję kierowniczki projektu.
Jak obywatele postrzegają komunikację naukową: ścieżki do wiedzy” to aktualne i cenne źródło informacji, które rzuca światło na obecny stan komunikacji naukowej w Europie i wyznacza drogę ku bardziej skutecznym i włączającym praktykom. Książka ta oferuje fascynujące spostrzeżenia i praktyczne wskazówki dla każdego, kto interesuje się stykiem nauki, społeczeństwa i komunikacji. Cytaty uczestników-obywateli w każdym kraju są cennym przykładem nauki obywatelskiej, a metodologia analizy debat była bardzo istotna dla badań nad komunikacją naukową
– podsumowuje prof. Karolina Moreno-Castro.
Publikacja „Jak obywatele postrzegają komunikację naukową: ścieżki do wiedzy” jest do pobrania w otwartym dostępie!
Tekst źródłowy: prof. Izabela Warwas (Katedra Pracy i Polityki Społecznej), prof. Karolina Moreno-Castro
Redakcja: Michał Gruda (Centrum Komunikacji i PR)
Misją Uniwersytetu Łódzkiego jest rzetelne prowadzenie badań naukowych oraz aktywne głoszenie prawdy z nich płynącej, tak by mądrze kształcić kolejne pokolenia, być użytecznym dla społeczeństwa oraz odważnie odpowiadać na wyzwania współczesnego świata. Doskonałość naukowa jest dla nas zawsze najlepszym kompasem. Nasze wartości to: odwaga, ciekawość, zaangażowanie, współpraca i szacunek.