W Polsce liczba osób z zaburzeniami neuropoznawczymi, takimi jak demencja czy choroba Alzheimera, stale rośnie. Szacuje się, że w kraju żyje około 500-600 tysięcy ludzi z demencją, a w najbliższych latach podany wynik będzie wzrastać z powodu starzejącego się społeczeństwa. Pomoc tym osobom obejmuje wsparcie terapeutyczne, zajęcia stymulujące funkcje poznawcze, opiekę medyczną oraz odpowiednie warunki w placówkach opiekuńczych. Ważne są także programy edukacyjne dla opiekunów, by lepiej rozumieli potrzeby osób z podobnymi schorzeniami. Jak przekonuje Maya Angelou: Osoby z demencją mogą zapomnieć, kim jesteś, ale nadal będą pamiętać, jak się czują w Twojej obecności.
W miarę postępu chorób neurodegeneracyjnych, osoby nimi dotknięte mogą tracić zdolność do przypominania sobie konkretnych faktów – nazwisk czy relacji. Jednak emocje przeżywane w obecności innych pozostają. To sugeruje, że relacje oparte na uczuciach, empatii i bliskości mają kluczowe znaczenie. Bycie obecnym dla człowieka z demencją to nie tylko kwestia fizycznej bliskości, ale także emocjonalnej. Czasami najważniejsze jest poświęcenie uwagi, wsparcie i zrozumienie, które przekładają się na pozytywne reakcje. To może oznaczać, że proste gesty, takie jak uśmiech, trzymanie za rękę czy spokojne rozmowy, mają ogromną moc. Źródło relacji międzyludzkich leży w emocjach właśnie, a nie tylko w intelekcie czy pamięci. Niezależnie od tego, jak bardzo zmienia się nasza pamięć, to stała pozostaje zdolność do odczuwania miłości, wsparcia i troski.
Interakcje z osobami z demencją mogą być trudne, zarówno dla opiekunów, jak i samych chorych. Kluczowe jest zrozumienie, że emocjonalna więź może być silniejsza niż zapomnienie. Budowanie relacji opartych na odczuciach, a nie tylko na faktach, wymaga cierpliwości i empatii. Nawet zdezorientowane przez chorobę osoby często czują się komfortowo w znanych im miejscach, wśród bliskich osób i w sytuacjach, które budzą pozytywne wspomnienia. Stąd wynika wartość tworzenia przyjemnych doświadczeń.
Niezwykle ważne dla dobrostanu i jakości życia osób z zaburzeniami neuropoznawczymi są zajęcia aktywizujące, wspierają ich zdrowie fizyczne, emocjonalne i społeczne. Regularna aktywność może przynieść korzyści zarówno osobom chorym, jak i ich opiekunom. Ważne jest, aby realizować te działania z poszanowaniem wartości, które wskazałam powyżej, inspirowana słowami M. Angelou.
W ten kontekst wpisuje się publikacja przygotowana przez Weronikę Pliszkę. Książka „Scenariusze zajęć dla seniorów z zaburzeniami neuropoznawczymi: 30 pomysłów na zajęcia indywidualne i grupowe” to wartościowe opracowanie, stanowiące praktyczny przewodnik dla osób pracujących z seniorami cierpiącymi na zaburzenia neuropoznawcze. Książka zawiera szczegółowe instrukcje, jak skutecznie prowadzić zajęcia, uwzględniając indywidualne potrzeby uczestników – ich ograniczenia oraz zdolności.
Autorka podkreśla, jak ważne jest, aby każde spotkanie zaczynało się i kończyło z szacunkiem oraz uwagą na potrzeby podopiecznych. Proste działania budują relacje oparte na zaufaniu i wzajemnym zrozumieniu. Szacunek wiąże się z brakiem infantylizacji, co wyraża się w tytule jednego z rozdziałów: „Senior to nie dziecko”. Z tej części książki dowiadujemy się, jak zachować odpowiedni dystans i respekt dla autonomii seniorów.
Cenne są również fragmenty tekstu dotyczące personalizacji zajęć, np. „Poznaj swoich podopiecznych” i „Nadaj zajęciom sens”, które przypominają, że aktywności powinny być dopasowane do zainteresowań i możliwości podopiecznych, aby miały dla nich wartość emocjonalną i intelektualną. Wskazówki Weroniki Pliszki pomagają zrozumieć, że efektywność zajęć nie polega na perfekcji, ale na zapewnieniu seniorom poczucia sukcesu i radości z uczestnictwa.
Praktyczna część książki to zbiór pomysłów na zajęcia odpowiednie dla osób z niepełnosprawnością poznawczą oraz również w pracy ze sprawnymi poznawczo seniorami. Scenariusze podzielone są na trzy grupy: „Poznajmy się” – mające na celu poznanie seniorów; „Obchodzimy święta" – prace utrwalające orientację w czasie i radość z przeżywania świąt; „Praca twórcza i manualna” – inspiracje na zajęcia plastyczne, które pomagają wyrażać uczucia i poprawiają nastrój. Jak przekonuje Autorka: Wszystkie scenariusze zajęć są proste do wykonania, dostosowane do możliwości osób z zaburzeniami neuropoznawczymi oraz wykorzystujące niedrogie i łatwo dostępne materiały, co jest istotną kwestią w pracy z większą grupą osób.
Książka „Scenariusze zajęć dla seniorów z zaburzeniami neuropoznawczymi…” może być nieocenionym narzędziem dla terapeutów zajęciowych, opiekunów osób starszych, psychologów, pedagogów specjalnych oraz pracowników domów opieki i centrów dziennej aktywności. Zawiera gotowe pomysły na zajęcia aktywizujące seniorów i stymulujące ich zdolności poznawcze, co przyczynia się do poprawy ich jakości życia. Atutem opracowania są konkretne, praktyczne wskazówki dotyczące prowadzenia zajęć w sposób angażujący i empatyczny.
Warto mieć na uwadze przesłanie tej publikacji, że empatia, personalizacja zajęć oraz tworzenie odpowiednich warunków pozwalają na skuteczną aktywizację seniorów, poprawiając ich jakość życia i samopoczucie. Jak pisze w swojej książce „The Forgetting: Alzheimer’s, Portrait of an Epidemic” David Shenk: Demencja jest stopniowym znikaniem człowieka, ale jego człowieczeństwo zawsze pozostaje. Ten cytat podkreśla, że mimo degradacji pamięci i zdolności poznawczych, osoby cierpiące na wymienione schorzenia zachowują swoją godność i wartość jako ludzie.