Maria Wieruszewska w latach 1960–1965 studiowała na kierunku etnografia na Wydziale Filozoficzno-Historycznym Uniwersytetu Łódzkiego. W czasie studiów aktywnie uczestniczyła w pracach Studenckiego Koła Etnografów, którego była przewodniczącą w latach 1964–1965.
Studia ukończyła z wynikiem bardzo dobrym, a Jej praca magisterska pt. Obrzędy recepcyjne wieku dojrzałego w Bełchatowskiem została przygotowana pod kierunkiem twórczyni łódzkiej etnografii, prof. Kazimiery Zawistowskiej-Adamskiej. Temat był rezultatem badań terenowych, prowadzonych przez łódzkich etnografów na obszarze powstającego Bełchatowskiego Okręgu Przemysłowego.
Po studiach Maria Wieruszewska została zatrudniona w Katedrze Etnografii Uniwersytetu Łódzkiego. Jako asystent dalej uczestniczyła w badaniach na terenie wsi regionu bełchatowskiego, a jednocześnie odbyła dwa staże naukowe w Instytucie Socjologii i Filozofii PAN, gdzie dyrektorem był wybitny socjolog, prof. Jan Szczepański, a następnie w Zakładzie Badań Rejonów Uprzemysłowionych PAN, w których zapoznała się z badaniami socjologicznymi obszarów wiejskich podlegających procesom industrializacji.
Badania prowadzone w Bełchatowskiem zaowocowały przygotowaniem w 1970 r. pracy doktorskiej pod kierunkiem prof. Zawistowicz-Adamskiej. Rozprawa nosiła tytuł Sankcje systemu kontroli społecznej wobec życia rodziny wiejskiej, na przykładzie badań dwóch wsi powiatu bełchatowskiego. Dysertacja ta uzyskała znakomite recenzje m.in. prof. Antoniny Kłoskowskiej i została opublikowana w „Łódzkich Studiach Etnograficznych” w 1971 r.
Po doktoracie Maria Wieruszewska uczestniczyła w badaniach zespołowych, kierowanych przez doc. Bronisławę Kopczyńską-Jaworską, które były prowadzone na Kujawach we wsi Kłotno, na zlecenie Komitetu Badań Rejonów Uprzemysłowionych PAN. Opracowała wtedy bardzo ważny temat: Wielowymiarowość wartości ziemi i jej społeczno-kulturowe determinanty we wsi Kłotno, a tekst został opublikowany w pracy zbiorowej pod redakcją Bronisławy Kopczyńskiej-Jaworskiej. Zaangażowanie Marii Wieruszewskiej w badania nad problematyką wiejską oraz współpraca z Instytutami PAN doprowadziły do służbowego Jej przeniesienia w grudniu 1971 r. z Katedry Etnografii UŁ do Instytutu Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN w Warszawie, którym kierował ekonomista, prof. Dyzma Gałaj. W IRWiR PAN Maria Wieruszewska pracowała do przejścia na emeryturę w roku 2013. Jak sama pisała, w placówce tej odnalazła możliwość śledzenia wewnętrznych zmian kilku dyscyplin naukowych zajmujących się problemami wsi – ekonomii, etnografii, demografii, socjologii, geografii. Chociaż, jak piszą specjaliści (prof. Izabela Bukraba-Rylska), Maria Wieruszewska zawsze w swoich badaniach pozostawała wierna etnografii i antropologii kulturowej. Mimo przejścia do IRWiR PAN nie zerwała kontaktu z Katedrą Etnografii UŁ i swoją mistrzynią, prof. Zawistowicz-Adamską. Korzystając z jej rad, zajęła się społecznością wsi Zaborów w Tarnowskiem, na temat której prof. Zawistowicz-Adamska pisała przed 1939 r. Badania te zakończyły się przygotowaniem rozprawy habilitacyjnej pt. Przemiany społeczności wiejskiej. Zaborów po 35 latach (1978). Kolokwium habilitacyjne odbyło się 22 listopada 1979 r. na Wydziale Filozoficzno-Historycznym UŁ. Badania nad społecznością Zaborowa, z której znaczna część na początku XX w. wyemigrowała do USA, umożliwiły autorce otrzymanie stypendium z Fundacji Kościuszkowskiej na wyjazd w roku akademickim 1975–1976 do Uniwersytetu Chicagowskiego. Podczas tego pobytu Maria Wieruszewska, poza zajęciami z antropologii kulturowej, socjologii i psychologii społecznej na Uniwersytecie Chicagowskim, prowadziła badania wśród grupy polskich emigrantów wywodzących się z Zaborowa. Kilka lat po habilitacji opublikowała kolejną książkę pt. Społeczność wiejska Zaborowa w procesie przemian (1980), w której doprowadziła do końca przedwojenne zamierzenia prof. Zawistowicz-Adamskiej, polegające na analizie skutków migracji zarobkowych dla środowiska wiejskiego.
W Instytucie Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN doc. Maria Wieruszewska w latach 1986–1991 pełniła funkcję wicedyrektora ds. naukowych oraz sekretarza Centralnego Problemu Badań Podstawowych, który instytut ten koordynował. Już po zmianach politycznych w 1991 r. została wybrana, w pierwszych demokratycznych wyborach, na stanowisko dyrektora IRWiR PAN. Pełniła tę funkcję przez dwie kolejne kadencje, do 1997 r. W 1991 r. opublikowała kolejną ważną pozycję pt. Wieś. W poszukiwaniu całości społeczno-kulturowej. W 1992 r. uzyskała tytuł profesora nauk humanistycznych. W 1994 r. została powołana do Rady Prezydenckiej do Spraw Wsi i Rolnictwa przy Prezydencie Lechu Wałęsie. W tym gronie działała bardzo aktywnie, wskazując na szanse i zagrożenia dla polskiej wsi związane z dokonującymi się przemianami społeczno-ekonomicznymi i ustrojowymi.
W 1998 r., pozostając na pierwszym etacie w IRWiR PAN w Zakładzie Socjologii i Antropologii Kultury Wsi, od 1 października 1998 r. została zatrudniona na stanowisku profesora nadzwyczajnego w Katedrze Etnologii UŁ. Po przekształceniu wymienionej Katedry w Instytut Etnologii i Antropologii Kulturowej kierowała Zakładem Etnologii Polski i Europy, a następnie, do przejścia na emeryturę w 2013 r., Zakładem Etnologii i Folklorystyki.
W tych latach Maria Wieruszewska wydała kolejne ważne publikacje, m.in. w 1997 r. Wieś polska. Konteksty – kontrasty – strategie, która zawiera istotne rozważania teoretyczne. W 2002 r. ukazała się Samoorganizacja w społecznościach wiejskich, w której autorka pisze: „Wieś to dla nas zawsze swoisty wzór – specyficzny układ powiązań w przestrzeni i czasie, obecny w życiu przeszłych i żyjących pokoleń mieszkańców”. Książka ta zawiera ciekawą analizę porównawczą wsi wielkopolskiej i podlaskiej. Wreszcie w 2007 r. opublikowała niezwykle aktualną pozycję zbiorową pt. Tu i tam. Migracje z polskich wsi za granicę. Ogółem dorobek naukowy prof. Marii Wieruszewskiej-Adamczyk obejmuje sto osiemdziesiąt pozycji, w tym pięć książek.
Oprac. prof. dr hab. Wiesław Puś