Zbigniew Włodzimierz Anusik urodził się 23 lutego 1957 r. w Łodzi. W tym też mieście ukończył w 1976 r. II Liceum Ogólnokształcące im. Gabriela Narutowicza. Jako uczeń czwartej klasy został laureatem II Olimpiady Historycznej, zajmując V miejsce w finale ogólnopolskim. W 1976 r. rozpoczął studia historyczne na Wydziale Filozoficzno-Historycznym Uniwersytetu Łódzkiego, które ukończył z wyróżnieniem w 1980 r. Pracę magisterską pt. Życie polityczne w Piotrkowie w XVI–XVIII wieku napisał pod kierunkiem prof. dr. hab. Bohdana Baranowskiego. 1 października 1980 r. został zatrudniony na stanowisku asystenta w Zakładzie Historii Powszechnej Nowożytnej i Najnowszej w Instytucie Historii UŁ. Na przełomie 1982 i 1983 r. odbył służbę wojskową. 1 września 1983 r. uzyskał awans na stanowisko starszego asystenta. Lata asystentury poświęcił na przygotowanie rozprawy doktorskiej pt. Misja polska w Sztokholmie w latach 1789–1795, którą napisał pod kierunkiem prof. dr Zofii Libiszowskiej i obronił w grudniu 1989 r. 18 stycznia 1990 r. Rada Wydziału Filozoficzno-Historycznego UŁ nadała mu stopnień doktora nauk humanistycznych, zaś miesiąc później został zatrudniony na stanowisku adiunkta w tym samym Zakładzie, w którym pracował od 1980 r. (po jego podziale w 1995 r. został adiunktem w Zakładzie Historii Powszechnej Nowożytnej). 15 lutego 2001 r. odbyło się kolokwium habilitacyjne dr. Zbigniewa Anusika na podstawie opublikowanej przez niego w roku 2000 pracy pt. Dyplomacja szwedzka wobec kryzysu monarchii we Francji w latach 1787–1792. Mocą uchwały Rady Wydziału Filozoficzno-Historycznego UŁ z dnia 1 lutego 2001 r. uzyskał stopień naukowy doktora habilitowanego nauk humanistycznych w zakresie historii powszechnej nowożytnej, co otworzyło mu drogę do kolejnego awansu. 1 lipca 2003 r. został zatrudniony na stanowisku profesora nadzwyczajnego w dotychczasowym Zakładzie, zaś 1 października 2005 r. objął kierownictwo samodzielnego Zakładu Historii Nowożytnej Krajów Nadbałtyckich, a od 1 czerwca 2006 r. stanął na czele Katedry Historii Nowożytnej Polski i Krajów Nadbałtyckich. Z kolei postanowieniem z dnia 22 października 2007 r. Prezydent Rzeczpospolitej Polskiej nadał Zbigniewowi Anusikowi tytuł naukowy profesora nauk humanistycznych. Od 1 października 2011 r. Profesor kieruje Katedrą Historii Nowożytnej macierzystej uczelni.
Zainteresowania naukowe Profesora koncentrują się wokół historii Polski i powszechnej XVI, XVII i XVIII stulecia. Od niemal czterdziestu lat Zbigniew Anusik zajmuje się także badaniami związanymi z nowożytną historią Szwecji, dziejami stosunków polsko-szwedzkich oraz historią dyplomacji polskiej i powszechnej XVIII stulecia. W ostatnich dwóch dekadach coraz więcej miejsca w swoich badaniach poświęca wydarzeniom Wielkiej Rewolucji Francuskiej i międzynarodowym oddziaływaniom wypadków zachodzących we Francji w latach 1787–1799, a w ostatnich latach – badaniom nad strukturą własności ziemskiej w Rzeczypospolitej XVII w. i genealogią polskich rodzin szlacheckich w XVI–XVIII w.
Realizację tych szerokich zainteresowań naukowych umożliwiły Profesorowi nie tylko liczne kwerendy w archiwach i bibliotekach krajowych, lecz także naukowe wyjazdy zagraniczne. Dwukrotnie (w latach 1987–1988 i 1992–1993) był stypendystą Instytutu Szwedzkiego (Sveriges Institutet). Po raz trzeci odwiedził Sztokholm jesienią 1997 r. w ramach stypendium przyznanego mu przez Fundację z Brzezia Lanckorońskich. Profesor skorzystał również, w lipcu 1996 r., ze stypendium Fundacji im. Stefana Batorego, które umożliwiło mu podjęcie badań naukowych na Uniwersytecie w Oksfordzie (Wolfson College).
Efektem realizacji powyższych projektów badawczych i stażów naukowych jest niezwykle bogata twórczość naukowa profesora. Zbigniew Anusik jest bowiem autorem dwustu pięćdziesięciu czterech publikacji z zakresu historii nowożytnej Polski oraz powszechnej. Na ten dorobek składa się w pierwszym rzędzie siedem monografii (bardzo dobrze przyjętych i często cytowanych przez historyków polskich i zagranicznych). Ponadto Profesor jest autorem stu dwudziestu dwóch oryginalnych artykułów naukowych, trzynastu obszernych artykułów recenzyjnych, dwudziestu pięciu recenzji, dwudziestu czterech biogramów zamieszczonych w Polskim słowniku biograficznym, a także trzydziestu ośmiu innych, drobnych prac o charakterze naukowym (słowa wstępne, sprawozdania z konferencji, pro memoria itp.). Pełnił on również funkcję redaktora dwudziestu trzech wydawnictw zbiorowych (wieloautorskich). Napisane przez Profesora artykuły i recenzje zostały opublikowane na łamach znanych naukowych czasopism historycznych, takich jak „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Historica”, „Czasopismo Prawno-Historyczne”, „Kwartalnik Historyczny”, „Przegląd Historyczny”, „Przegląd Nauk Historycznych”, „Rocznik Łódzki”, „Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodarczych”, „Studia Historyczne”, „Studia Maritima”, „Wojskowy Przegląd Historyczny”, „Zapiski Historyczne” i „Zeszyty Wiejskie” oraz w różnego rodzaju pracach zbiorowych, materiałach z konferencji naukowych czy księgach pamiątkowych.
Profesor Anusik był też pomysłodawcą i współtwórcą (wraz z prof. dr. hab. Albinem Głowackim) wydawanego od 2002 r. do dziś przez Instytut Historii UŁ czasopisma naukowego „Przegląd Nauk Historycznych”. Od momentu powstania tego półrocznika pełnił funkcję sekretarza redakcji, a od 2009 r. jest jego redaktorem naczelnym.
Zbigniew Anusik ma w swoim dorobku także organizację kilku konferencji naukowych w Instytucie Historii UŁ. W listopadzie 1995 r., wspólnie z dr. hab. Jerzym Gobisem, prof. UŁ, zorganizował ogólnopolską konferencję naukową pt. „Oświeceni wobec rozbiorów Polski”, która zgromadziła dziewiętnastu badaczy z kilku ośrodków krajowych. W listopadzie 2005 r. już samodzielnie zorganizował konferencję pt. „Spory o państwo w dobie nowożytnej. Między racją stanu a partykularyzmem”, w której uczestniczyło trzydziestu trzech referentów z kilkunastu ośrodków krajowych oraz dwaj goście zagraniczni. Z kolei w 2010 r. był organizatorem konferencji pt. „Władza i polityka w czasach nowożytnych” (było to spotkanie dedykowane pamięci prof. dr Zofii Libiszowskiej w dziesiątą rocznicę jej śmierci), w której uczestniczyło piętnastu badaczy z kilku ośrodków krajowych i zagranicznych. Profesor zorganizował ponadto dwie kolejne konferencje z tego cyklu pt. „Władza i polityka w czasach nowożytnych. Dyplomacja i sprawy wewnętrzne” (odbyła się jesienią 2019 r.) oraz „Władza i polityka w czasach nowożytnych. Państwo a Kościół” (odbyła się w końcu września 2022 r.), na której zaprezentowali swoje referaty historycy z kilkunastu polskich uczelni. Poza tym Profesor wziął udział w około czterdziestu konferencjach naukowych. Na każdej z nich wygłaszał referat, co oprócz twórczości naukowej pozwoliło mu stać się postacią znaną i rozpoznawalną w kręgach historyków zajmujących się nowożytną historią Polski i powszechną.
Obok działalności naukowej Zbigniew Anusik pełnił też szereg ważnych funkcji administracyjnych, dydaktycznych i organizacyjnych na Wydziale Filozoficzno-Historycznym UŁ. W latach 1999–2002 był pełnomocnikiem dyrektora Instytutu Historii do Spraw Dydaktycznych (tak określano wówczas zastępcę dyrektora Instytutu Historii). Z kolei od 1 września 2002 r. do 31 sierpnia 2008 r. sprawował funkcję prodziekana Wydziału Filozoficzno-Historycznego do Spraw Nauczania. Pracę tę łączył z obowiązkami dyrektora Instytutu Historii (od 1 listopada 2005 r. do 30 września 2008 r.). W latach 2000–2008 był także kierownikiem Podyplomowego Studium Historii oraz Historii i Wiedzy o Społeczeństwie, realizowanych w Instytucie Historii. W latach 2013–2016 Zbigniew Anusik był członkiem Zespołu Ekspertów Narodowego Centrum Nauki. Od 2015 r. do chwili obecnej jest też członkiem Komitetu Nauk Historycznych PAN. Od 1 września 2008 r. do 31 sierpnia 2016 r. obejmował stanowisko dziekana Wydziału Filozoficzno-Historycznego UŁ.
Mimo pełnienia tylu funkcji administracyjnych, Profesor wypromował do chwili obecnej na prowadzonych przez siebie seminariach piętnastu doktorów nauk humanistycznych i stu pięciu magistrów. Ponadto Zbigniew Anusik był recenzentem w siedmiu przewodach doktorskich i ośmiu przewodach habilitacyjnych. Powierzono mu także funkcję recenzenta w ośmiu postępowaniach o nadanie tytułu profesora. Dwa razy był też superrecenzentem w postępowaniach profesorskich.
W uznaniu powyższych zasług dla Uniwersytetu Łódzkiego prof. dr hab. Zbigniew Anusik otrzymał liczne nagrody. Za swoje osiągnięcia naukowe został sześciokrotnie wyróżniony nagrodą indywidualną Rektora UŁ, pięciokrotnie (w latach 1997, 2002, 2007, 2012 i 2017) nagrodą I stopnia i raz (w roku 1994) nagrodą II stopnia, przyznano mu także nagrodę zespołową I stopnia (w roku 1990), a trzykrotnie (w latach 2008, 2012 i 2014) nagrodę zespołową II stopnia. W roku 2015 Profesor otrzymał nagrodę zespołową Rektora UŁ za szczególne osiągnięcia w obszarze nauk humanistycznych. Z kolei w latach 2009–2015 otrzymywał nagrody Rektora UŁ I stopnia za osiągnięcia organizacyjne. W roku 1990 otrzymał również nagrodę dydaktyczną II stopnia. Za działalność organizacyjną i naukową przyznano mu w 2001 r. Złotą Odznakę UŁ, a w 2010 r. Medal „Uniwersytet Łódzki w Służbie Społeczeństwu i Nauce”. Poza tym w 2008 r. Profesor został odznaczony Medalem Srebrnym za Długoletnią Służbę, a w 2013 r. Medalem Złotym za Długoletnią Służbę. Wyróżniony został także w 2012 r. szczególnie cenionym przez nauczycieli akademickich Medalem Komisji Edukacji Narodowej.