Profesor Jacek Piekarski urodził się 1 czerwca 1952 r. w Łodzi. Jest absolwentem XXIV Liceum Ogólnokształcącego im. Marii Skłodowskiej-Curie oraz Państwowej Szkoły Muzycznej II stopnia (klasa organów – prof. Jan Kucharski). W 1976 ukończył studia magisterskie w zakresie socjologii na Wydziale Ekonomiczno-Socjologicznym Uniwersytetu Łódzkiego, przygotowując – pod kierunkiem prof. dr. hab. Jana Lutyńskiego – rozprawę poświęconą „efektowi ankieterskiemu”. Stopień doktora nauk humanistycznych nadała mu w 1984 r. Rada Wydziału Filozoficzno-Historycznego w Uniwersytecie Łódzkim, na podstawie rozprawy, przygotowanej pod kierunkiem prof. dr hab. Ireny Lepalczyk pt. Zróżnicowanie środowisk rodzinnych w małym mieście. Próba diagnozy typologicznej. Stopień doktora habilitowanego uzyskał w roku 1993 na Wydziale Pedagogicznym Uniwersytetu Warszawskiego, na podstawie rozprawy habilitacyjnej pt. Międzypokoleniowa transmisja wartości w środowisku rodzinnym małego miasta. Wychowawcze studium relacji międzygeneracyjnych. W roku 2009 uzyskał tytuł profesora nauk humanistycznych nadany przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej.
W aktywności zawodowej jest stale związany z Uniwersytetem Łódzkim. Pracę rozpoczął jako asystent w Katedrze Pedagogiki Społecznej na Wydziale Filozoficzno-Historycznym (1976), następnie został zatrudniony jako starszy asystent (1978), adiunkt (1984), profesor nadzwyczajny (1997–2009). Kierował Zakładem Badań Edukacyjnych w Katedrze Pedagogiki Społecznej (1994–2000) oraz Katedrą Badań Edukacyjnych (od roku 2000) na powstałym w roku 1991 Wydziale Nauk o Wychowaniu UŁ. Od roku 1995 aktywnie uczestniczył też w kształceniu nauczycieli w środowisku Płocka. Jako pełnomocnik dziekana Wydziału Nauk o Wychowaniu sprawował opiekę naukową nad Kolegium Nauczycielskim w Płocku, które przy jego współudziale przekształciło się w Państwową Wyższą Szkołę Zawodową. Obecnie jest przedstawicielem Uniwersytetu Łódzkiego w Senacie tej Uczelni.
W latach 1999–2002 prof. Jacek Piekarski pełnił funkcję prodziekana, a w latach 2002–2005 dziekana Wydziału Nauk o Wychowaniu, podejmując zadania merytoryczne i organizacyjne służące jego reformowaniu oraz doskonaleniu modelu organizacyjnego.
O charakterze całej działalności naukowo-badawczej oraz pracy dydaktycznej w znacznej mierze zadecydowały odbyte studia z zakresu socjologii kultury oraz zainteresowania metodologią badań społecznych. W zrealizowanych pracach badawczych – obok opracowań empirycznych dotyczących wychowania rodzinnego, międzypokoleniowej transmisji wartości – dominują zagadnienia dotyczące metodologii pedagogiki społecznej. Stanowią one zarówno przesłankę krytycznego rekonstruowania i analizy teoretyczno-metodologicznych podstaw tej dyscypliny (także pracy socjalnej), jak i uzasadnienie dla promowania nowych modeli działań profesjonalnych (ten nurt badań został zainicjowany w Katedrze Pedagogiki Społecznej kierowanej przez prof. zw. dr hab. Ewę Marynowicz-Hetkę). W zakresie metodologii stawia pytania o status wiedzy pedagogiczno-społecznej oraz buduje koncepcję perspektywy dyscyplinarnej opartą na antropologicznie argumentowanych regułach zaangażowania normatywnego. Stanowisko metodologiczne prof. Piekarskiego nawiązuje do dyskusji toczących się w dziedzinie szeroko pojętych nauk społecznych oraz nauk o wychowaniu (np. Jakościowe orientacje w badaniach pedagogicznych, red. D. Urbaniak-Zając, J. Piekarski, Łódź 2001). Jego swoistość wyraża się w szerokim pojmowaniu metodologii oraz rozpatrywaniu kwestii metodologicznych w ścisłym powiązaniu z problematyką etyczną i doświadczeniami biograficznymi. Bazuje ono także na szerokim pojmowaniu procesu badawczego, który zostaje włączony w obręb praktyki życiowej podmiotu, formowanej kulturowo i uwikłanej w biograficzne doświadczenia. Publikacje reprezentujące to stanowisko, wyrastające z paradygmatu humanistycznego, zainicjowały dyskusję nad jakościowymi, interpretatywnymi podejściami badawczymi w pedagogice, aktualnie zaś stanowią głos w debacie dotyczącej wiarygodności dyscyplin wiedzy akademickiej oraz możliwości jej metodologicznej krytyki. Podkreślić należy wkład prof. Piekarskiego w utworzenie łódzkiego ośrodka metodologii pedagogiki (zinstytucjonalizowanego w Katedrze Badań Edukacyjnych na Wydziale Nauk o Wychowaniu) – rozpoznawanego w Polsce i docenianego z uwagi na rozwijanie jakościowej orientacji metodologicznej. Profesor jest także współzałożycielem Ogólnopolskiego Seminarium Metodologii Pedagogiki i członkiem jego Rady Programowej.
Na dorobek naukowy prof. Piekarskiego składają się: cztery monografie naukowe (jedna współautorska z prof. Marynowicz-Hetką), redakcja lub współredakcja trzydziestu prac wieloautorskich, sto pięć artykułów i opracowań publikowanych w monografiach i czasopismach naukowych. Publikacje te powstały w znacznej mierze dzięki współpracy z badaczami i uczelniami zagranicznymi: University of Sunderland, Uniwersytetem Lyon II, Trinity College w Dublinie, Uniwersytetem w Presowie, Instytutem Pedagogiki w Lublanie. Współpraca ta przyczyniła się głównie do powstania publikacji dotyczących współczesnego wizerunku pedagogiki społecznej i pracy socjalnej oraz zainicjowania dyskusji metodologicznych związanych z jakościową orientacją w badaniach pedagogicznych. Jest cenionym partnerem w naukowej dyskusji – potrafi dostrzec wątpliwości tam, gdzie dominuje oczywistość oraz wskazać „myślowy trop”, którego jeszcze nie podejmowano, a który bywa wart podjęcia.
Profesor Piekarski jest promotorem pięciu doktoratów i recenzentem czternastu. Pełni funkcję recenzenta w przewodach habilitacyjnych oraz postępowaniach o tytuł profesora.
O aktywności naukowej oraz promowaniu wiedzy świadczy przynależność Profesora do różnych gremiów. Jest wiceprzewodniczącym Zespołu Pedagogiki Społecznej przy KNP PAN, członkiem Łódzkiego Towarzystwa Naukowego, redaktorem naczelnym czasopisma „Społeczeństwo. Edukacja. Język”, członkiem Rady Redakcyjnej czasopisma „Pedagogika Rodziny”, Rady Redakcyjnej „Innowacje w Edukacji Akademickiej”, członkiem Komitetu Redakcyjnego serii wydawniczej „Perspektywy Biograficzne”.
Twórczość naukowa, praca dydaktyczna oraz działalność organizacyjna prof. Piekarskiego są wysoko cenione w środowisku akademickim. Dowodzą tego licznie przyznawane mu nagrody za działalność naukowo-badawczą (Nagrody Jego Magnificencji Rektora UŁ – jedenaście razy), dydaktyczno-wychowawczą i organizacyjną (Nagrody Jego Magnificencji Rektora UŁ – sześć razy), wyróżnienie Złotą Odznaką UŁ. Otrzymał także Złoty Krzyż Zasługi (1998) oraz Medal Komisji Edukacji Narodowej (2001).