W podcaście dr Michał Seweryn – statystyk i bioinformatyk łódzkiego Biobanku odpowiada na szerg pytań dotyczących biobankowania. Dowiadujemy się czym są biobanki, jaka była historia tych instytucji, jak istnienie biobanków i badań dzięki nim zrealizowanych wpłynęło już na nasze życie i zdrowie. Odpowiedzi na kilka pytań znajdują się poniżej, ale żeby zdobyć pełną wiedzę na temat biobankowania najalepiej posłuchać podcastu, przy okazji subskrybując kanał YouTube Nauka inspiruje, aby nie przegapić kolejnych odcinków.
Czym jest biobank?
Jak tłumaczy dr Michał Seweryn: Biobank to repozytorium, które gromadzi i przechowuje różnorodne próbki biologiczne, takie jak tkanki, płyny ustrojowe, a także dane genomiczne i medyczne. Biobankowanie nie ogranicza się jedynie do ludzkich próbek, ale obejmuje także dane i materiały pochodzące z innych organizmów oraz próbki środowiskowe. Dzięki tej różnorodności, biobanki są nieocenionym źródłem danych do dalszych badań nad genomem ludzkim i innych organizmów.
Dlaczego biobankowanie jest ważne?
W dzisiejszych czasach, kiedy liczba danych rośnie w lawinowym tempie, odpowiednie ich przechowywanie i analiza stają się kluczowe. „Bankowanie danych to inwestycja w przyszłość”, mówi dr Seweryn. Dzięki gromadzeniu materiału biologicznego i danych, naukowcy mogą wracać do nich w momencie, gdy rozwój technologii pozwoli na bardziej precyzyjne badania. To tak, jakby odkładać próbki na „lokatę” – z myślą o przyszłych pokoleniach i odkryciach, które mogą radykalnie zmienić nasze podejście do zdrowia i chorób.
Kamienie milowe w historii biobankowania
Pierwsze biobanki, choć nie pod tą nazwą, zaczęły się formować już w XIX wieku, kiedy to w Stanach Zjednoczonych podczas wojny secesyjnej zbierano ludzkie szczątki do badań medycznych. Jednak prawdziwy przełom nastąpił w drugiej połowie XX wieku, kiedy zaczęto systematycznie gromadzić próbki do badań nad nowotworami i innymi chorobami. Przykładem może być linia komórkowa HeLa, która powstała z komórek Henrietty Lacks w 1951 roku i do dziś służy naukowcom na całym świecie.
Human Genome Project
Projekt Human Genome, trwający od 1990 do 2003 roku, zrewolucjonizował nasze podejście do badań genetycznych. Dzięki sekwencjonowaniu genomu człowieka, biobanki mogą teraz gromadzić dane genetyczne na niespotykaną dotąd skalę. Jak podkreśla dr Seweryn, koszty sekwencjonowania ludzkiego genomu drastycznie spadły – z miliardów dolarów i wielu lat pracy, do kosztów rzędu tysiąca dolarów i kilku dni pracy.
Badania populacyjne a przyszłość medycyny
Jednym z najważniejszych celów biobanków jest prowadzenie badań populacyjnych, które pozwalają na zrozumienie genetycznych i środowiskowych czynników ryzyka wielu chorób cywilizacyjnych, takich jak cukrzyca, nadciśnienie czy nowotwory. W oparciu o takie dane możliwe jest tworzenie programów profilaktycznych, które będą „targetowane” – czyli skierowane do osób o specyficznych genotypach i zagrożeniach.
Zrozumienie tego, jakie czynniki genetyczne ale i środowiskowe wpływają na ryzyko chorób, pozwala nie tylko na lepszą diagnozę, ale również na skuteczniejszą profilaktykę i terapię
– wyjaśnia dr Seweryn.
Przyszłość biobanków w Polsce
Chociaż największe biobanki powstały w Wielkiej Brytanii i USA, Polska również aktywnie rozwija swoje bazy danych. Jak zauważa dr Seweryn, korzystanie jedynie z zagranicznych danych nie wystarczy – musimy tworzyć własne repozytoria, które odzwierciedlą specyfikę genetyczną polskiej populacji.
Nasze genomy różnią się od tych w innych krajach. Dlatego biobankowanie w Polsce ma ogromne znaczenie dla tworzenia programów profilaktycznych i zdrowotnych dopasowanych do naszych realiów.
Biobanki to nie tylko archiwa danych – to inwestycja w lepsze jutro. Dzięki nim możemy mieć nadzieję, że kolejne pokolenia będą mogły korzystać z przełomowych odkryć, które zmienią oblicze medycyny i zdrowia publicznego.
Redakcja: Michał Gruda (Centrum Komunikacji i PR)
Misją Uniwersytetu Łódzkiego jest rzetelne prowadzenie badań naukowych oraz aktywne głoszenie prawdy z nich płynącej, tak by mądrze kształcić kolejne pokolenia, być użytecznym dla społeczeństwa oraz odważnie odpowiadać na wyzwania współczesnego świata. Doskonałość naukowa jest dla nas zawsze najlepszym kompasem. Nasze wartości to: odwaga, ciekawość, zaangażowanie, współpraca i szacunek.