W 1983 r. profesor Stefania Skwarczyńska złożyła do Sekcji Rękopisów Biblioteki Uniwersytetu Łódzkiego jako depozyt znaczną część swojej spuścizny. Pozostałe dokumenty, najbardziej osobiste, wraz z obszernym archiwum rodzinnym sięgającym XVIII wieku, w maju 2021 r. przekazała Bibliotece jej wnuczka Joanna Olszewska, która jednocześnie przekształciła depozyt polonistki w darowiznę.
Pani Joanna Olszewska jest spadkobiercą prawnym, któremu przysługują wszelkie prawa majątkowe do spuścizny. Wyraziła ona zgodę nie tylko na przekazanie na własność Bibliotece UŁ archiwum domowego prof. Skwarczyńskiej, ale także na jego opracowanie i udostępnianie do celów naukowych i popularyzatorskich. Spuścizna obejmuje korespondencję osobistą i naukową, referaty, recenzje, opinie, oceny różnych prac i referatów autorstwa prof. Skwarczyńskiej oraz archiwum czasopisma „Zagadnienia Rodzajów Literackich”. Spadkobierczyni spuścizny Pani Profesor wyraziła zgodę na cytowanie fragmentów rękopisów oraz na dokonywanie opracowań na ich podstawie. Biblioteka UŁ otrzymała także prawo do reprodukowania, fotografowania i filmowania dokumentów w celach popularyzacji, promocji i reklamy, w szczególności poprzez wystawy.
Jednym z darów jest sztambuch Felicji Modrzejewskiej, synowej aktorki, z wklejonymi listami i fotografiami, m.in. pisarza Władysława Reymonta, malarki Olgi Boznańskiej i pianisty Józefa Hofmanna. Stefania Skwarczyńska otrzymała go od zaprzyjaźnionej malarki amerykańskiej, Marii Pattison (podpisującej swoje obrazy Marylka Modjeska). Była to wnuczka Heleny Modrzejewskiej, córka inżyniera Ralpha Modjeskiego. W teczce z dokumentami Marii Pattison znajduje się list Henryka Sienkiewicza do jej ojca, w którym autor „Potopu” wspomina wspólną wyprawę do Ameryki w latach 1876-1878, kiedy to grupa polskich artystów próbowała założyć komunę artystyczną na farmie Anaheim w Kalifornii. Przedsięwzięcie to nie udało się, ale umożliwiło Helenie Modrzejewskiej wielką amerykańską karierę aktorską. Dużą wartość mają także listy pisane do Stefanii Skwarczyńskiej przez najwybitniejszych uczonych polskich, a także listy z zesłania w Kazachstanie, m.in. od Oli Watowej, żony poety Aleksandra Wata. W sztambuchu Felicji Modrzejewskiej (Modjeskiej, z domu Benda) swoje podpisy zamieścili: Helena Modrzejewska-Chłapowska, Victor Hugo, Jan Matejko, Karol Estreicher, Józef Hofmann, Gustaw Fiszer, Ignacy Jan Paderewski, Władysław St. Reymont, Gabriela Zapolska, Stanisław Wyspiański, Irena Solska, Ludwik Solski, Stanisław Witkiewicz.
Stefania Skwarczyńska (1902-1988) była teoretykiem i historykiem literatury o renomie europejskiej, pionierem genologii literackiej, autorką pionierskiej „Teorii listu”, opublikowanej w 1937 r. Przed II wojną światową pracowała na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie, u boku swego mistrza naukowego Juliusza Kleinera, jednocześnie wykładając w Wolnej Wszechnicy Polskiej. Od 1945 r. aż do emerytury pracowała na Uniwersytecie Łódzkim. Założyła tu pierwszą w Polsce katedrę teorii literatury i wykształciła dwa pokolenia badaczy. Spuścizna znajdująca się w zbiorach Biblioteki UŁ jest cennym materiałem źródłowym umożliwiającym lepsze poznanie życia i dorobku prof. Skwarczyńskiej.
Tekst: Biblioteka UŁ
Redakcja: Centrum Promocji UŁ