Hallowell prowadził wieloletnie badania poświęcone tubylczej kulturze północnoamerykańskich Odżibuejów. Gospodarkę ich północnych społeczności wciąż wówczas stanowiło łowiectwo i rybactwo, a kulturę charakteryzował wyższy poziom konserwatyzmu. To zwróciło uwagę amerykańskiego badacza zainteresowanego problemem akulturacji, który postulował m.in. uzupełniające się stosowanie metod antropologicznych i psychologicznych w ramach badań etnograficznych.
Tłumaczy Michał Żerkowski:
Jego prace na temat odżibuejskiego sposobu postrzegania i klasyfikowania świata wyprzedziły późniejsze osiągnięcia etnonauki i antropologii kognitywnej, a te poświęcone ewolucji zachowania człowieka zapowiadały rozwój socjobiologii (i tym samym pośrednio psychologii ewolucyjnej).
Dziś jednak Hallowell jest najbardziej znany ze względu na ukuty przez siebie termin „osoby inne-niż-ludzkie” (ang. other-than-human persons), który miał służyć wyjaśnieniu zachowań i światopoglądu Odżibuejów. Było to podejście nie tylko nowatorskie względem zastanej tradycji antropologicznej (związanej z pojęciami animizmu i animatyzmu), lecz także w zamierzeniach uzasadnione etnograficznie. Do „osób innych-niż-ludzkich” zaliczone zostały istoty jak Ptaki Grzmotu (binesiwag) czy potwory wiindigoog, a także cztery wiatry oraz słońce i księżyc.
Koncepcja „osób innych-niż-ludzkich” i jej pochodne stały się jednym ze znaków rozpoznawczych interpretacji wypracowywanych nie tylko w obszarze antropologii kulturowej i religioznawstwa („nowy animizm”, „zwrot ontologiczny”), ale także w całej refleksji posthumanistycznej.
Wyjaśnia Michał Żerkowski:
Autorzy i komentatorzy sięgający po pojęcie »osób innych-niż-ludzkich« często – a w wypadku nie-antropologów niemal nieodmiennie – nie są świadomi jego etnograficznych źródeł oraz zasadniczych problemów, które się z nim wiążą. Należy podkreślić, że termin ten jest jedynie antropologiczną abstrakcją, która nie znajduje pokrycia w ludowej taksonomii Anishinaabeg. Co więcej, samo pojęcie osoby również jest problematyczne, kiedy weźmiemy pod uwagę realia Anishinaabemowin, czyli języka odżibuejskiego.
Zapraszamy do przeczytania artykułu doktoranta z IEiAK UŁ.
Materiał: Michał Żerkowski, Wydział Filozoficzno-Historyczny UŁ
Redakcja: Centrum Promocji UŁ / Bartosz Kałużny, Wydział Filozoficzno-Historyczny UŁ