PROFIL PRACOWNIKA: Wojciech Popczyk

Pochodzę z rodziny przedsiębiorczej, prowadzącej przez długi czas biznes rodzinny w sektorze ogrodniczym w Łodzi. Od najmłodszych lat pomagałem rodzicom w ich obowiązkach biznesowych. Pełniłem funkcje wykonawcze w sferze produkcji a następnie zarządzałem dystrybucją i byłem odpowiedzialny za utrzymywanie kontaktów ze stałymi klientami hurtowymi i detalicznymi. Po ukończeniu studiów magisterskich na kierunku ekonomika i organizacja handlu zagranicznego na Wydziale Ekonomiczno-Socjologicznym Uniwersytetu Łódzkiego podjąłem pracę zawodową w praktyce gospodarczej poza biznesem rodzinnym. Staż odbyłem w Zakładzie Handlu Sprzętem Ogrodniczym „Hortmasz” w Skierniewicach, gdzie obsługiwałem import sprzętu z rynku węgierskiego. Zajmowałem kierownicze stanowiska w Zakładzie Usług Eksportowych w Skierniewicach (dział handlu i administracji) a następnie w przedsiębiorstwach handlu zagranicznego w Warszawie zarządzając działalnością eksportową oraz importową w wielu branżach. Największe sukcesy osiągałem w branży odzieżowej, przygotowując kolekcje sezonowe i zawierając kontrakty na ich produkcje z przedsiębiorstwami hinduskim. Specyfikę branży poznawałem dzięki uczestnictwu w międzynarodowych targach branżowych oraz dzięki bliskim relacjom z kontrahentami. Już wtedy doświadczyłem, że sieci relacji personalnych są kluczowe w osiąganiu sukcesów biznesowych, szczególnie na rynkach zagranicznych. Za swoje osiągnięcia zawodowe byłem wielokrotnie nagradzany.

W 1993 roku związałem się z Mazowiecką Wyższą Szkołą Humanistyczno-Pedagogiczną w Łowiczu, w której prowadziłem zajęcia dydaktyczne z zakresu marketingu i zarządzania międzynarodowego. Dzieliłem się ze studentami bogatym doświadczeniem praktycznym, nabytym podczas wcześniejszej pracy zawodowej. Przez kilka lat pełniłem tam także funkcję dyrektora Studium Języków Obcych. Do aktywności dydaktycznej a następnie naukowej w ramach uczelni wyższej zachęcił mnie Pan Prof. Jan Jeżak z Uniwersytetu Łódzkiego. Uznał, że posiadam umiejętności cenne i pożądane w działalności dydaktyczno-naukowej. Zaproponował mi i mojej żonie , abyśmy rozpoznali problematykę przedsiębiorczości rodzinnej w teorii i w praktyce, która w tamtych czasach była nieznana nauce polskiej. Prekursorem rodzącej się, nowej specjalności naukowej w dyscyplinie nauk o zarządzaniu były Stany Zjednoczone. Przyjąłem propozycję, traktując ją jako wyzwanie i szansę wniesienia nowej jakości w życie zawodowe. Nie bez znaczenia był fakt, że sam pochodziłem z rodziny przedsiębiorczej i czułem specyfikę zarządzania przedsiębiorstwem rodzinnym a dzięki umiejętnościom lingwistycznym nie miałem żadnych problemów za studiami literaturowymi w języku angielskim. Efektem wytężonej pracy badawczej mojej i żony Alicji Winnickiej - Popczyk było przygotowanie i obrona rozprawy doktorskiej.

Na posiedzeniu w dniu 27 marca 2000 r. Rada Wydziału Zarządzania Uniwersytetu Łódzkiego nadała mi stopień doktora nauk ekonomicznych w zakresie nauk o zarządzaniu a od 1 października 2000 r. byłem zatrudniony w Uniwersytecie Łódzkim na stanowisku adiunkta w Katedrze Zarządzania Przedsiębiorstwem na Wydziale Zarządzania.

2003 r uzyskałem dyplom ukończenia szkolenia na Uniwersytecie w Teksasie (IC2 Institute) w ramach transferu programu „ Master of Science in Science in Technology (MSST)” do Uniwersytetu Łódzkiego w specjalności Internationalization of Technology. Nabyta wiedza i doświadczenie amerykańskie wywarły duży wpływ na moją dalszą aktywność naukową i dydaktyczną.

Podczas pracy na UŁ w ramach programu Erasmus teacher mobility odbyłem podróże służbowe jako visiting professor na uczelnie w Finlandii, Irlandii, Portugalii, Hiszpanii, Włoszech, Turcji, Grecji oraz na Cyprze i na Malcie. Podczas wykładów prezentowałem najnowsze wyniki swoich badań.

Od samego początku mojej aktywności akademickiej koncentruje swoje zainteresowania naukowo-badawcze na przedsiębiorczości rodzinnej i specyfice zarządzania przedsiębiorstwem rodzinnym. Pasjonuje mnie ta formuła biznesu z uwagi na tradycje przedsiębiorcze mojej rodziny oraz z uwagi na szanse, jakie generuje dla młodej gospodarki wschodzącej, dla której istotną barierą wzrostu jest brak kapitału lub jego koszt. W większości przypadków firmy rodzinne w początkowych fazach swojego cyklu życia wykorzystują cenny zasób strategiczny, niematerialny, jakim jest wysoki poziom zaufania interpersonalnego, emocjonalnego. Budowanie tego wymiaru zaufania między nie spokrewnionymi osobami w firmach nierodzinnych wymaga długiego okresu czasu, częstych interakcji a i tak rezultat podejmowanych wysiłków jest niepewny. Wspólna historia, doświadczenia, emocje, tożsamość, rytuały składają się na krytyczny czynnik powiązania członków rodziny i pielęgnowania wśród nich zaufania emocjonalnego[1]. Natychmiastowy dostęp do tego typu zasobu przez przedsiębiorstwo rodzinne skutkuje wnoszeniem do jego aktywów prywatnych kapitałów i innych zasobów należących do członków rodziny, ichmotywacją, poświęceniem, determinacją i zaangażowaniem w działalność na rzecz powodzenia wspólnego przedsięwzięcia, w końcu ich cierpliwością i gotowością do wyrzeczeń w fazie przedsiębiorczej biznesu lub później w okresach słabszej koniunktury. Zaufanie interpersonalne, emocjonalne składające się na kapitał społeczny (rodzinny)jest źródłem przewagi konkurencyjnej firm rodzinnych nad ich odpowiednikami nierodzinnymi. Uważa się także, że zaufanie emocjonalne i jego implikacje dla biznesu rodzinnego ułatwiły w przeszłości rozwój gospodarczy USA, Wielkiej Brytanii, Japonii, Korei Południowej a obecnie jest szansą rozwojową krajów postkomunistycznych, w których rynki kapitałowe są nie w pełni rozwinięte lub dostęp do nich ograniczony.

Z uwagi na brak opracowań polskich podjąłem studia literaturowe publikacji zagranicznych. Powoływanie się na ustalenia i badania światowe w zakresie przedsiębiorczości rodzinnej uznałem za zasadne z dwóch powodów. Po pierwsze, podstawą rozważań nad przedsiębiorczością rodzinną w rozwiniętej gospodarce rynkowej jest twierdzenie M.A.Gallo, zgodnie z którym firmy rodzinne na świecie funkcjonują według tej samej logiki i są w zasadzie identyczne pod względem swoich problemów i zagadnień, jak i możliwych sposobów ich rozwiązania. Nie można zatem mówić o jakiejś ścisłej specyfice narodowej tych podmiotów, a jedynie o różnicach wynikających z poziomu rozwoju społeczno-gospodarczego danego kraju czy też etapu rozwoju konkretnego przedsiębiorstwa. Socjologowie zgadzają się, że każda rodzina jest grupą pierwotną, związkiem intymnym, opartym na wzajemnym uczuciu, współdziałaniu i wzajemnej odpowiedzialności, w którym akcent pada na wzmacnianie wewnętrznych relacji i interakcji. Wiele definicji socjologicznych dąży również do wypracowania tej właściwej dla rodziny jako „uniwersalnej instytucji społecznej”, określając ją „utrwalonym w tradycji wszystkich kultur, zrytualizowanym zespołem działań ludzkich ukierunkowanym na zaspokajanie istotnych potrzeb swoich członków (głównie seksualnych, prokreacyjnych, ekonomicznych i socjalizacyjnych)”. Po drugie sama metodologia badań zagranicznych może stanowić inspirację dla organizacji podobnych w Polsce.

Przebieg mojej dotychczasowej aktywności naukowo-badawczej składa się z czterech faz.

I. W pierwszej fazie starałem się w oparciu o wiedzę światową, własne obserwacje i badania w warunkach polskich opracować koncepcję kluczowych czynników sukcesu przedsiębiorstw rodzinnych. Są to: planowanie sukcesji własności i władzy, optymalizacja źródeł finansowania wzrostu, profesjonalizacja zarządzania i struktury własności oraz umiejętność neutralizowania konfliktów wynikających z nakładania się systemów: biznesu, własności i rodziny. Te cztery obszary krytyczne w zarządzaniu przedsiębiorstwem rodzinnym zostały opisane w pierwszej w Polsce książce mojego współautorstwa, o charakterze biznesowym poświęconej przedsiębiorczości rodzinnej „ Przedsiębiorstwo rodzinne. Funkcjonowanie i rozwój” wydanej przez Difin w 2004 roku. Czynniki sukcesu firm rodzinnych zostały pozytywnie zweryfikowane przeze mnie i Alicję Winnicką-Popczyk w pierwszych w Polsce badaniach przedsiębiorstw rodzinnych przeprowadzonych w 1999r i kontynuowanych w 2003r. Wyniki tych badań opublikowałem w książce pod redakcją Prof. Ł. Sułkowskiego „Determinanty rozwoju przedsiębiorstw rodzinnych w Polsce”, wydanej przez TNOiK, Dom Organizatora w 2005 roku.

II. W drugiej fazie mojego rozwoju naukowego ustalałem i opisywałem źródła naturalnej przewagi konkurencyjnej przedsiębiorstw rodzinnych nad ich odpowiednikami nierodzinnymi. Podstawą twierdzenia o istnieniu takiej przewagi były rezultaty badań zagranicznych, porównawczych wyników finansowych i rynkowych osiąganych przez przedsiębiorstwa obu grup. Tematyka ta jest rozwijana od niedawna i uznałem za stosowne dokonać podsumowania dotychczasowych ustaleń w tym względzie. Efektem naukowym tych zainteresowań były moje publikacje w czasopismach : „Problemy Zarządzania”, „Przedsiębiorczość i Zarządzanie” oraz w Zeszytach Naukowych Uniwersytetu Szczecińskiego i Gdańskiego. Mój artykuł “Competitive advantage of family businesses over their non-family counterparts” został opublikowanyw książce“Competition Ethics Management”, Wydawnictwo Naukowe Wydziału Zarządzania Uniwersytetu Warszawskiego w 2011 roku.

III. W trzeciej fazie mojego rozwoju naukowego koncentrowałem się na zachowaniach przedsiębiorstw rodzinnych w otoczeniu globalnym. Na świecie trwają dyskusje, czy w warunkach nowej ekonomii XXI wieku, w której orientacja na globalne zasoby i szanse oraz kapitał ludzki są źródłem przewagi konkurencyjnej, firmy rodzinne będą marginalizowane w życiu gospodarczym z uwagi na swoje słabości a pozytywna rola rodziny sprowadzać się będzie tylko do wczesnego etapu przedsiębiorczego życia biznesu, czy kapitał społeczny, rodzinny stanowiący zasób strategiczny firm rodzinnych będzie źródłem ich sukcesu i dalszej ekspansji w globalizującym się i bardziej wymagającym otoczeniu. Dokonałem przeglądu nielicznych badań empirycznych porównawczych przebiegu ekspansji międzynarodowej w firmach rodzinnych i nierodzinnych. Prezentowane wyniki badań nie dają jednoznacznej odpowiedzi, czy system rodziny pozytywnie czy negatywnie wpływa na zachowania międzynarodowe tej grupy podmiotów gospodarczych. Badania prowadzone były w różnych kręgach kulturowych według różnej metodologii i w różnym czasie (pierwsze badania pochodzą z końca lat 80. XX w.). W kilku przypadkach niejasny jest sposób i uzasadnienie doboru próby badawczej. W ramach każdego projektu badano przedsiębiorstwa istotnie różniące się formą organizacyjno-prawną, stopniem profesjonalizacji zarządzania, kulturą strategiczną. Zdarzało się, że wykorzystywano do analiz zachowań międzynarodowych firm bazy danych utworzone dla innych celów. W swojej pracy habilitacyjnej „Przedsiębiorstwa rodzinne w otoczeniu globalnym. Analiza porównawcza ekspansji międzynarodowej firm rodzinnych i nierodzinnych z rynku NewConnect” prezentuję wyniki własnych badań empirycznych, których autorska koncepcja pozwoliła uniknąć uchybień wcześniejszych badań na świecie. Według wiedzy, którą posiadam, przeprowadzone badania ekspansji międzynarodowej przedsiębiorstw rodzinnych były jednymi z nielicznych w tamtym okresie a w takim kompleksowym zakresie pierwszym przedsięwzięciem badawczym. Przygotowanie rozprawy habilitacyjnej poprzedzone było publikacjami na temat modeli ekspansji międzynarodowej małych i średnich przedsiębiorstw, dotychczasowych ustaleń dotyczących ekspansji międzynarodowej firm rodzinnych, przedsiębiorczości międzynarodowej i jej wpływu na wzrost i efektywność biznesu w „Przeglądzie Organizacji”, „Przedsiębiorczości i Zarządzaniu” czy w monografiach konferencyjnych.

IV. W obecnej fazie mojego rozwoju naukowego kontynuuję badania nad zachowaniami przedsiębiorstw rodzinnych w gospodarce XXI wieku oraz podejmuję próbę opracowania i upowszechnienia definicji przedsiębiorstwa rodzinnego, która istotnie przyczyni się do rozwoju sub-paradygmatu zarządzania przedsiębiorstwem rodzinnym w ramach paradygmatu nauk o zarządzaniu i jakości. Przyjęcie takiej definicji na miarę warunków gospodarki 4.0, globalizacji czy gospodarki opartej na wiedzy pozwoli zmienić szkodliwy stereotyp przedsiębiorstwa rodzinnego ograniczonego do sektora MŚP i wskazać pożądane kierunki ewolucji tej najbardziej popularnej formuły biznesu.

---

[1] K.Gersick, J. Davis, M.Hampton, I. Lansberg , (1997),Generation to Generation: Life cycle of the family business,MA: Harvard Business School Press, <st1:city><st1:place>Boston</st1:place></st1:city>, s.89.

[2] M.A.Gallo, (1994), Global perspectives on family businesses, <st1:city>Chicago</st1:city>, <st1:placename>Loyola</st1:placename> <st1:placetype>University</st1:placetype>, <st1:place><st1:placename>Family</st1:placename> <st1:placename>Business</st1:placename> <st1:placetype>Center</st1:placetype></st1:place>.

[3]M.Księżopolski, B.Rysz-Kowalczyk, C. Żołędowski(red.), (2009), Polityka społeczna w kryzysie, Instytut Polityki Społecznej UW, Oficyna Wydawnicza ASPRA-JR, Warszawa,s.

- Funkcjonowanie przedsiębiorstw w gospodarce XXI wieku (gospodarka 4.0, globalizacja, gospodarka oparta na wiedzy)

- Rozwijanie sub - paradygmatu zarządzania przedsiębiorstwem rodzinnym w ramach paradygmatu nauk o zarządzaniu i jakości a w szczególności:

1. Wypracowanie uniwersalnej definicji przedsiębiorstwa rodzinnego na miarę gospodarki 4.0 i globalizacji

2. Ekspansja międzynarodowa przedsiębiorstw

3. Przewaga konkurencyjna przedsiębiorstw rodzinnych

4. Determinanty sukcesu przedsiębiorstw rodzinnych

W środowisku naukowym ja i dr hab. Alicja Winnicka-Popczyk prof. UŁ uchodzimy za prekursorów nowej specjalności w naukach o zarządzaniu i jakości w Polsce - zarządzania przedsiębiorstwem rodzinnym ("Overview of Family Business Relevant Issues", Country Fiche Poland (2008) - raport ekspertów Komisji Europejskiej w ramach projektu koordynowanego przez KMU Forschung Austria, Austrian Institute for SME Research na zlecenie Komisji Europejskiej, Enterprise and Industry Directorate General)[1]. Jako pierwsi w Polsce napisaliśmy doktorat na temat przedsiębiorczości rodzinnej, pierwsi przeprowadziliśmy badania polskich przedsiębiorstw rodzinnych. Jesteśmy współautorami z prof. Janem Jeżakiem pierwszej w Polsce publikacji książkowej na temat zarządzania tego typu podmiotami gospodarczymi zatytułowanej „Przedsiębiorstwo rodzinne. Funkcjonowanie i rozwój”, która została uhonorowana w 2005 roku Nagrodą Zespołową Ministra Edukacji Narodowej i Sportu oraz III Nagrodą w konkursie im. Karola Adamieckiego za łączenie teorii z praktyką, organizowanym przez Towarzystwo Naukowe Organizacji i Kierownictwa. W innych opracowaniach naukowych z zakresu przedsiębiorczości rodzinnej wymieniona pozycja jest powszechnie cytowana. Także, jako pierwsi w Polsce opracowaliśmy i wdrożyliśmy regularne wykłady a następnie bloki specjalnościowe związane z zarządzaniem przedsiębiorstwem rodzinnym w ramach programu nauczania Wydziału Zarządzania UŁ. Obecnie współtworzę FaBerNet – sieć badaczy przedsiębiorstw rodzinnych w Polsce w celu integracji środowiska i podejmowania wspólnych przedsięwzięć.

Badania własne ekspansji zagranicznej polskich przedsiębiorstw rodzinnych prezentowane w monografii „Przedsiębiorstwa rodzinne w otoczeniu globalnym. Analiza porównawcza ekspansji międzynarodowej firm rodzinnych i nierodzinnych z rynku NewConnect” były pierwszym takim przedsięwzięciem naukowym na świecie. Poruszana tematyka jest trudna i rzadko eksponowana. Problem jest poznawczo ważny, gdyż dominujące przekonanie o lokalnej skali działania rzadko jest konfrontowane z rozpoznaniem rzeczywistych strategii przedsiębiorstw rodzinnych. Jest to widoczne zwłaszcza na gruncie polskim. Ustalenia empiryczne pozwoliły mi podważyć szkodliwe i nieprawdziwe stereotypy na temat zachowań strategicznych młodych przedsiębiorstw rodzinnych w otoczeniu globalnym oraz umożliwiły mi pozytywną weryfikację rozwijającej się teorii kapitału społecznego rodziny lub teorii familizmu, będącego naturalnym źródłem przewagi konkurencyjnej firm rodzinnych nad ich odpowiednikami nierodzinnymi. Tradycyjne spojrzenie na zachowania przedsiębiorstw rodzinnych przez inwestorów i instytucje finansowe stawia je w pozycji „upośledzonej” w stosunku do konkurentów nierodzinnych. Moim wkładem w badania nad przedsiębiorczością rodzinną jest również proponowana własna koncepcja badań porównawczych, obejmująca dobór czynników determinujących aktywność międzynarodową, jej poziom i model ekspansji zagranicznej przedsiębiorstw rodzinnych i nierodzinnych z rynku NewConnect oraz rozbudowane analizy wielokryterialne.

---

[1] http://ec.europa.eu/enterprise/policies/sme/files/craft/family_business/doc/familybusines_country_fiche_poland_en.pdf[ 14.08.2018]