Wykształcenie gimnazjalne Prof. dr hab. Maria J. Olszewska zdobywała początkowo, w latach okupacji niemieckiej, na tajnych kompletach we Lwowie, a następnie, już po wojnie, w Liceum J. Czapczyńskiej w Łodzi. Po maturze, którą uzyskała w roku 1946, Profesor Olszewska odbyła studia inżynierskie na Wydziale Ogrodniczym Wyższej Szkoły Gospodarstwa Wiejskiego w Łodzi (1946-49). W tym okresie (1946-47) zaliczyła równolegle I rok polonistyki w Uniwersytecie Łódzkim. W latach 1947-50 Profesor Maria J. Olszewska studiowała na Wydziale Matematyczno-Przyrodniczym w nowoutworzonym Uniwersytecie Łódzkim. Tytuł magistra filozofii w zakresie botaniki Prof. dr hab. Maria J. Olszewska uzyskała w 1950 r. Stopień doktora (ówcześnie – kandydata nauk) Profesor Maria Olszewska uzyskała w 1956 r. w oparciu o rozprawę pt. „Badania nad chromocentrami u Lupinus albus L. i Lupinus luteus L.” Stopień doktora habilitowanego w zakresie anatomii i cytologii roślin Profesor Olszewska uzyskała w roku 1960 na podstawie rozprawy pt. „Badania nad cytokinezą”. Tytuł naukowy profesora nadzwyczajnego Profesor Olszewska otrzymała w roku 1969 r., zaś zwyczajnego – w 1976.
Od roku 1989 Prof. dr hab. Maria J. Olszewska jest członkiem-korespondentem PAN, zaś od 2005 – członkiem rzeczywistym PAN. W roku 1999 Profesor Olszewska wybrana została na członka Prezydium Polskiej Akademii Nauk i pozostaje nim do chwili obecnej.
W okresie ostatnich pięciu lat, Prof. dr hab. Maria J. Olszewska, będąc emerytowanym profesorem Uniwersytetu Łódzkiego, pozostaje ciągle aktywna zawodowo, poświęcając swój czas przede wszystkim działalności organizacyjnej, edytorskiej, recenzenta grantów naukowych Ministerstwa Edukacji i Nauki (dawniej KBN), recenzenta (powoływana przez Centralną Komisję ds. Tytułów i Stopni Naukowych) wniosków o nadanie tytułów profesora zwyczajnego i stopnia doktora habilitowanego oraz recenzenta polsko- i angielskojęzycznych publikacji naukowych. Do dnia dzisiejszego bierze czynny udział w życiu naukowym i organizacyjnym Wydziału Biologii i Ochrony Środowiska UŁ, aktywnie uczestnicząc w pracach Rady Wydziału, Rady Naukowej Studium Doktoranckiego Cytogenetyki, Genetyki Molekularnej i Radiobiologii UŁ, Mikrobiologiczno-Fizjologicznej Komisji ds. Przewodów Doktorskich oraz Wydziałowych Komisji ds. Przewodów Habilitacyjnych, służąc radą i ekspertyzą nauczycielom akademickim, doktorantom i studentów Wydziału Biologii i Ochrony Środowiska UŁ.
Aktywność naukowa, dydaktyczna i organizacyjna Prof. dr hab. Marii J. Olszewskiej, stanowiła zarówno w przeszłości jak i stanowi obecnie Jej twórczy i intelektualny wkład w rozwój i dorobek nie tylko macierzystego Wydziału i Uczelni, Uniwersytetu Łódzkiego, ale całego środowiska naukowego i akademickiego miasta Łodzi.
Prof. dr hab. Maria J. Olszewska stanowi godny naśladowania wzór dla całej społeczności akademickiej Łodzi.
• członek rzeczywisty Polskiej Akademii Nauk,
• wybitny łódzki naukowiec i pedagog,
• twórca polskiej szkoły nowoczesnej cytologii i cytochemii roślin oraz cytogenetyki molekularnej roślin,
• Doktor Honoris Causa Akademii Medycznej w Łodzi,
• wieloletni członek Prezydium PAN,
• w latach 1993 – 1998 Przewodnicząca Oddziału Łódzkiego PAN,
• członek honorowy Polskiego Towarzystwa Histochemików i Cytochemików, Polskiego Towarzystwa Botanicznego oraz Łódzkiego Towarzystwa Naukowego,
• przewodnicząca lub członek rad naukowych licznych instytutów i centrów naukowych PAN,
• od 1997 r. członek, a w latach 1999 – 2002 przewodnicząca Komisji Nagród II Wydz. PAN;
• wieloletni członek lub rzeczoznawca Centralnej Komisji ds. Tytułów i Stopni Naukowych,
• członek Komisji Nagród Naukowych Prezydium Oddziału Łódzkiego PAN i Konferencji Rektorów Wyższych Uczelni w Łodzi,
• członek kolegiów redakcyjnych polskich czasopism naukowych o zasięgu międzynarodowym,
• opiekun naukowy 8 doktorów habilitowanych,
• promotor ponad 100 magistrów i 14 doktorów nauk przyrodniczych,
• autor lub współautor 9 podręczników akademickich, 117 oryginalnych prac doświadczalnych, 18 artykułów przeglądowych i 5 popularnonaukowych,
• w latach 1966 – 1969 prodziekan a w latach 1969 – 1972 Dziekan Wydziału Biologii i Nauk o Ziemi UŁ,
• twórca i wieloletni kierownik Katedry Cytologii i Cytochemii Roślin UŁ,
• za swoją działalność uhonorowana m.in. Medalem Edukacji Narodowej, Medalem Zasłużonego Nauczyciela, Krzyżem Kawalerskim, Krzyżem Oficerskim i Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski, Złotą Odznaką Uniwersytetu Łódzkiego, medalami Uniwersytet Łódzki w Służbie Społeczeństwa i Nauki i 50-lecia Uniwersytetu Łódzkiego oraz Odznakę „Za Zasługi dla Miasta Łodzi”, całe swoje ponad 55-letnie życie zawodowe w służbie nauki, nauczania, organizacji życia akademickiego i krzewienia wiedzy związała z miastem Łodzią i regionem łódzkim.