Profesor doktor habilitowany Wiesław Puś (ur. 17 kwietnia 1940 r.) jest osobą, której osiągnięcia na niwie naukowej i zasługi w sferze dydaktyki oraz ogromne zaangażowanie organizacyjne na rzecz rozwoju Uniwersytetu Łódzkiego są niewątpliwie szczególne. Jest ceniony nie tylko w świecie łódzkiej humanistyki. Jego długa droga naukowa i zawodowa jest związana z Uniwersytetem Łódzkim, gdzie podjął studia historyczne w roku 1960 i do chwili obecnej aktywnie pracuje naukowo i dydaktycznie. Już jako student działał w ruchu naukowym poprzez uczestnictwo w pracach Studenckiego Koła Naukowego Historyków, w którym pełnił funkcję prezesa (1963–1964). Jego ówczesne zainteresowania oscylowały wokół dziejów średniowiecznej wojskowości. Studia ukończył w 1965 r., a praca magisterska pt. Cudzoziemcy i obce oddziały posiłkowe w służbie polskiej do początku XIV wieku napisana została pod kierunkiem prof. Stefana Krakowskiego. Jej obszerne fragmenty zostały później opublikowane w formie artykułów, w tym również w językach francuskim i rosyjskim. W 1966 r. został zatrudniony jako asystent stażysta w ówczesnym Instytucie Historycznym. Podejmując pracę naukową, odszedł od swojej wcześniejszej pasji, czyli problematyki mediewistycznej, a z czasem stał się znakomitym badaczem dziejów gospodarczych i społecznych XIX i XX w. W pierwszym okresie (w latach 1966–1972) Jego zainteresowania naukowe skupiały się przede wszystkim na zagadnieniach związanych z problematyką dziejów przemysłu włókienniczego w XIX w. i w początkach XX w., ze szczególnym uwzględnieniem struktury oraz dynamiki rozwoju tej gałęzi przemysłu w Królestwie Polskim. Jako magister zaprezentował wyniki swoich badań na X Powszechnym Zjeździe Historyków Polskich w Lublinie, który odbył się w 1969 r. Ten pierwszy okres zamknęła dysertacja doktorska pt. Przemysł włókienniczy w Królestwie Polskim w latach 1870–1900. Zagadnienia struktury i dynamiki rozwoju, którą przygotował pod kierunkiem prof. Gryzeldy Missalowej, a obronił w grudniu 1972 r. Rozprawa doktorska ukazała się drukiem w Wydawnictwie Uniwersytetu Łódzkiego w 1976 r. i spotkała się z przychylnym przyjęciem specjalistów. Niemal od początku swej pracy naukowej, przez blisko 20 lat, aktywnie uczestniczył w pracach Komisji Historii Przemysłu działającej przy Komitecie Nauk Historycznych Polskiej Akademii Nauk, kierowanej przez prof. Irenę Pietrzak-Pawłowską. Pod wpływem tej znakomitej badaczki dziejów gospodarczych Polski XIX i XX w. rozszerzył swój krąg zainteresowań badawczych, a jedną z istotnych konsekwencji tej współpracy stało się powołanie w 1978 r. w Instytucie Historii UŁ Interdyscyplinarnego Zespołu Badań nad Historią Przemysłu, którym kierował. Zespół ten nawiązał m.in. współpracę z historykami francuskimi z Uniwersytetu Lyon 2 i Uniwersytetu Lille 3, a jej owocem były np. sesje naukowe organizowane na przemian w Łodzi i Lyonie w latach 80. i 90. XX w. Badania te przyczyniły się nie tylko do internacjonalizacji wyników pracy naukowej W. Pusia, lecz także do przygotowania rozprawy habilitacyjnej. W listopadzie 1984 r. na Wydziale Filozoficzno-Historycznym UŁ odbyło się Jego kolokwium habilitacyjne. Na podstawie rozprawy pt. Przemysł Królestwa Polskiego w latach 1870–1914. Problemy struktury i koncentracji oraz ówczesnego dorobku naukowego (blisko 50 publikacji) otrzymał stopień doktora habilitowanego. Monografia habilitacyjna uzyskała znakomite opinie recenzentów, a byli nimi: prof. Czesław Łuczak, prof. Irena Pietrzak-Pawłowska i prof. Józef Śmiałowski. W ślad za uzyskaniem stopnia doktora habilitowanego poszły kolejne awanse naukowe. W 1985 r. otrzymał nominację na etat docenta, w grudniu 1990 r. został mianowany na stanowisko profesora nadzwyczajnego w Katedrze Historii Społeczno-Gospodarczej UŁ, 29 grudnia 1998 r. uzyskał tytuł naukowy profesora nauk humanistycznych nadany przez Prezydenta RP, a dwa lata później został mianowany na stanowisko profesora zwyczajnego w Uniwersytecie Łódzkim.
Po habilitacji zainteresowania naukowe prof. Pusia oscylowały wokół problemu historii miast przemysłowych oraz procesów kształtowania się aglomeracji miejsko-przemysłowych. Swoje ustalenia badawcze prezentował na zaproszenie m.in. podczas XIV Powszechnego Zjazdu Historyków Polskich w Łodzi (1989 r.) i w 1990 r. na X Międzynarodowym Kongresie Historii Gospodarczej w Leuven (Belgia). Lata prowadzonych kwerend źródłowych i analiz pozwoliły prof. Pusiowi na zgromadzenie i opracowanie ogromnego zbioru materiałów statystycznych dotyczących przemysłu Królestwa Polskiego w dobie zaborów. W 2013 r. zdecydował się udostępnić ten ogromny i cenny materiał innym badaczom, wydając monografię źródłową pt. Statystyka przemysłu Królestwa Polskiego w latach 1879–1913. Materiały źródłowe. Ponadto w ostatniej dekadzie podjął badania nad przemysłem ziemiańskim tej części ziem dawnej Rzeczypospolitej, co zaowocowało cenną monografią pt. Przemysł w majątkach ziemiańskich Królestwa Polskiego w latach 1879–1913 (2018). Poza głównym nurtem badawczym obejmującym zagadnienia dziejów przemysłu Królestwa Polskiego prof. Puś zajmuje się także problematyką regionalną. Efektem tych zainteresowań stał się udział, jako współautor, w opracowaniu monografii historycznych na temat kilku miast i regionów Polski centralnej, takich jak: Kalisz, Tomaszów Mazowiecki, Łódź, Piotrków Trybunalski, Zgierz, Łask, powiat rawski, województwo skierniewickie. Ponadto w końcu lat 80. XX w. prof. Puś zainteresował się dziejami Żydów łódzkich, ze szczególnym uwzględnieniem ich roli w życiu gospodarczym, czego efektem stała się m.in. monografia pt. Żydzi w Łodzi w latach zaborów 1793–1914 (1998 i dwa kolejne wydania). Należy podkreślić, iż dla ułatwienia badań nad problematyką żydowską, staraniem prof. Pusia, zostało powołane Centrum Badań Żydowskich Instytutu Historii UŁ, działające od 1 lipca 2005 r. Należy jeszcze wskazać, iż Profesor ma na koncie cenne monografie poświęcone łódzkiemu środowisku naukowemu i przeszłości Uniwersytetu Łódzkiego. Ogółem Jego dorobek naukowy obejmuje ponad 200 pozycji, w tym 12 monografii.
W dokonaniach każdego nauczyciela akademickiego niezwykle ważne jest kształcenie młodej kadry. W tym zakresie prof. Puś również ma niemałe osiągnięcia. Dotychczas wypromował ponad 300 magistrantów, a osiem osób pod jego kierunkiem napisało zakończone obronami dysertacje doktorskie. Wielokrotnie jako recenzent przygotowywał opinie w przewodach doktorskich i habilitacyjnych oraz w postępowaniach o nadanie tytułu profesora.
Profesor potrafi umiejętnie łączyć pracę naukowo-dydaktyczną z działalnością organizacyjną na rzecz Wydziału Filozoficzno-Historycznego UŁ oraz łódzkiego i ogólnopolskiego środowiska naukowego. Przez kilkanaście lat kierował Katedrą Historii Społeczno-Gospodarczej na Wydziale Filozoficzno-Historycznym UŁ. W latach 1990–1996 przez dwie kadencje był dziekanem tego wydziału. Z kolei w latach 1996–2002 pełnił funkcję prorektora UŁ do spraw nauczania. W tym okresie brał aktywny udział w powołaniu w 1998 r. Uniwersyteckiej Komisji Akredytacyjnej, pierwszej w polskim szkolnictwie wyższym instytucji zajmującej się oceną jakości nauczania, oraz był jej członkiem, pierwszym z ramienia Uniwersytetu Łódzkiego. W dniu 17 maja 2002 r. został wybrany na stanowisko rektora UŁ na kadencję 2002–2005 i ponownie, w maju 2005 r., na kolejną kadencję obejmującą lata 2005–2008. Jako Rektor UŁ przyczynił się do wyraźnej rozbudowy i unowocześnienia infrastruktury różnych jednostek uczelni. Jego zasługi i autorytet sprawiły, że został powołany na członka Komisji do spraw Godności Akademickich UŁ.
Od kilkudziesięciu lat prof. Puś jest związany ze społecznym ruchem naukowym. Od 1967 r. bierze aktywny udział w pracach Polskiego Towarzystwa Historycznego (PTH), w którym w latach 1990–1991 pełnił funkcję prezesa Oddziału Łódzkiego. Wcześniej, w latach 1985–1989, był członkiem komisji programowej XIV Powszechnego Zjazdu Historyków Polskich w Łodzi, a jednocześnie sekretarzem organizacyjnym tego znaczącego przedsięwzięcia. Podczas Walnego Zgromadzenia Delegatów PTH w 2007 r. jednomyślnie został przyznany prof. Pusiowi tytuł honorowego członka PTH. Od 1985 r. jest także członkiem Łódzkiego Towarzystwa Naukowego. Ponadto w latach 1996–2002 był członkiem Komitetu Nauk Historycznych Polskiej Akademii Nauk.
Za działalność naukową, organizacyjną i społeczną prof. Puś był wielokrotnie nagradzany przez resortowych ministrów i kolejnych rektorów UŁ. Jest laureatem Nagrody Miasta Łodzi (2000). Wśród Jego licznych odznaczeń należy wskazać m.in.: Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1990), Złoty Krzyż Zasługi (1978) oraz Medal Komisji Edukacji Narodowej (1996).
Oprac. prof. dr hab. Jarosław Kita