Ukończył studia ekonomiczne na Uniwersytecie Łódzkim, gdzie następnie uzyskał stopień doktora nauk ekonomicznych.
Należał do opozycji demokratycznej jako zastępca rzecznika prasowego NSZZ „Solidarność” Ziemi Łódzkiej oraz sekretarz Rady Programowej Ośrodka Badań Społeczno-Zawodowych przy łódzkim Zarządzie Regionu NSZZ „Solidarność” (1980-1981).
W latach 1991 – 1996 był pierwszym ministrem ds. europejskich (pełnomocnik Rządu ds. integracji europejskiej i pomocy zagranicznej po stworzeniu tego urzędu przez premiera Jana Krzysztofa Bieleckiego).
W latach 1997 – 1999 sprawował funkcję wicerektora Kolegium Europejskiego (Brugia, Natolin).
W 1999 był głównym doradcą premiera Jerzego Buzka ds. integracji europejskiej.
W latach 2000 – 2001 będąc sekretarzem Urzędu Komitetu Integracji Europejskiej brał udział w negocjacjach podczas szczytu w Nicei (grudzień 2000).
Jest założycielem Kolegium Europejskiego w Warszawie-Natolinie, którego był wicerektorem (1996-2000), Instytutu Unii Europejskiej w Collegium Civitas w Warszawie, gdzie był dyrektorem (2002-2004) i Instytutu Europejskiego w Łodzi, ośrodków które wykształciły polskie elity do pracy w instytucjach europejskich. Wykładał również na Uniwersytetach w Edynburgu, Grenoble, Lyon, Oxford i Paryżu.
Od 2004 poseł do Parlamentu Europejskiego (PE), gdzie m.in. był jego wiceprzewodniczącym (2004-2007) oraz przewodniczącym Komisji Spraw Zagranicznych PE (2007-2009). W latach 2006-2017 był także wiceprzewodniczącym Europejskiej Partii Ludowej.
Otrzymał Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski „Polonia Restituta” (2003), Medal Legii Honorowej Francji (2003), Ukraiński Order Zasługi (2006) i Gruziński Order Prezydencki św. George (2013).