Katedra Teorii Literatury

Od 1945 roku podstawę badań pracowników Katedry Teorii Literatury stanowi poetyka (teoretyczna i praktyczna), która łączona jest z różnymi metodami i narzędziami badawczymi.

• Jesteśmy najstarszą uniwersytecką katedrą teorii literatury w powojennej historii nauki polskiej.
• Od ponad sześćdziesięciu lat nieprzerwanie stanowimy trzon redakcji czasopisma The Problems of Literary Genres/Zagadnienia Rodzajów Literackich.
• Wyniki prac naukowych wykorzystujemy w działalności dydaktycznej, prowadząc zajęcia dla studentów twórczego pisania i kulturoznawstwa, jak również dziennikarstwa i komunikacji społecznej oraz filologii polskiej.

Tak jak niegdyś teoria literatury dostarczała narzędzi do badań nad teatrem i filmem, tak wciąż poetyka stanowi podstawę dla badań kulturowych nad literaturą, prowadzonych w Katedrze Teorii Literatury. Działalność naukowa i dydaktyczna Katedry obejmuje zarówno poetykę teoretyczną, zwłaszcza dla studentów specjalności literaturoznawczych, jak i poetykę praktyczną, szczególnie dla adeptów specjalności Twórcze pisanie.

Niemal wszystkich badaczy z zespołu połączyło także opracowywanie haseł Słownika rodzajów i gatunków literackich (Kraków: Uniwersitas 2006, wyd. I, red. G. Gazda, S. Tynecka-Makowska; Warszawa: PWN 2012, wyd. II, red. G. Gazda). Jego dwa wydania podsumowują studia genologiczne, zapoczątkowane przez prof. Stefanię Skwarczyńską, a dokumentowane od 1958 przez międzynarodowy półrocznik The Problems of Literary Genres/Zagadnienia Rodzajów Literackich, którego redaktorem naczelnym jest obecnie prof. Jarosław Płuciennik.

Poetyka literatury polskiej i światowej w ujęciu teoretycznym, historycznym i komparatystycznym spaja wielość metodologii eksplorowanych, rozwijanych i praktykowanych w Katedrze (m.in. kognitywizm, intertekstualizm, performatyka, feminizm i gender studies czy postkolonializm). Zainteresowania badaczy z zespołu dotyczą w szczególności:

• poetyk literatury polskiej i światowej XX i XXI w., ewolucji form genologicznych i narracyjnych w kontekście przemian kulturowych, w tym fenomenów literatury popularnej (zjawisk takich jak gotycyzm czy fantasy), liberatury czy literatury elektronicznej;
• badań nad teorią interpretacji, teorią tekstu dramatycznego, teorią wzniosłości i problematyką empatii, teorią i praktyką awangardy, korespondencją sztuk, kulturą literacką;
• związków literatury i antropologii oraz literatury i historii, literackich reprezentacji Holocaustu oraz dziejów i kultury Żydów, ze szczególnym uwzględnieniem tradycji żydowskiej Łodzi.

Katedra zorganizowała w ostatnich latach kilka międzynarodowych i ogólnopolskich konferencji: Literatura prze-pisana (2014); On-line / Of-line – tekst a doświadczenie (2013); Rodzaje i style krytycyzmu (2011); Reprezentacje Shoah w literaturze i filmie w Europie Środkowej: lata powojenne (2011); Futuryzm. Przyszłość sto lat później (2010); Literatura, kultura i tolerancja (2007); Przestrzeń ogrodu – przestrzeń kultury (2006); Realizm magiczny. Teorie i realizacje artystyczne (2004); Stereotypy w literaturze (i tuż obok) – z IBL PAN (2002); Wokół gotycyzmów: wyobraźnia, groza, okrucieństwo (2001).

Od 1973 r. Katedrą kierowała Profesor Teresa Cieślikowska, w 1997 r. obowiązki te przejął Profesor Grzegorz Gazda, w 2014 – Profesor Jarosław Płuciennik. W latach 2016-2024 kierownikiem Katedry była dr hab. prof. UŁ Agnieszka Izdebska. Obecnie funkcję tę pełni dr hab. prof. UŁ Agnieszka Gawron. Katedra dała początek Instytutowi Kultury Współczesnej (dawniej Instytut Teorii Literatury, Teatru i Sztuk Audiowizualnych), który dziś tworzy wraz z Katedrą Badań Kulturowych, Katedrą Dramatu i Teatru oraz Katedrą Mediów i Kultury Audiowizualnej.