O OŚRODKU BADAŃ INTERDYSCYPLINARNYCH NAD WIELOKULTUROWĄ I WIELONARODOWĄ ŁODZIĄ I REGIONEM
Łódź jest przykładem miasta wielokulturowego i wielonarodowego, którego dynamiczny rozwój rozpoczął się w XIX wieku, co stanowi odmienność w stosunku do innych miast tego rodzaju (Gdańsk, Wrocław). Specyfika Łodzi i regionu przejawiała się w wielu elementach, wśród których podkreślić należy między innymi:
- dominacja przemysłu lekkiego (włókienniczego): koła zamachowego rozwoju przemysłu w XIX wieku;
- obszar przodujący gospodarczo w okresie zaborów i w II Rzeczypospolitej (obok Śląska największy obszar przemysłowy Polski w drugiej połowie XIX wieku i pierwszej połowie XX wieku);
- mozaika narodowościowa (Polacy, Niemcy, Żydzi, Rosjanie i inni)
- specyfika stosunków narodowościowych podczas II wojny światowej, szczególny charakter polityki niemieckiej w tym zakresie, radykalna przebudowa struktury narodowościowo-społecznej drogą masowych przesiedleń, utopijne plany Niemieckiego Warthegau;
- utworzenie w Łodzi getta, jednego z największych i najdłużej istniejących w czasie okupacji hitlerowskiej.
Powyższe zagadnienia stanowią niezwykle ciekawe pole do eksploracji naukowych. Dlatego w 2009 roku z inicjatywy pracowników Katedry Literatury i Kultury Niemiec, Austrii i Szwajcarii (Wydział Filologiczny UŁ) oraz Centrum Badań Żydowskich (Wydział Filozoficzno-Historyczny UŁ) został powołany Ośrodek Badań Interdyscyplinarnych nad Wielokulturową i Wielonarodową Łodzią i Regionem. Jego idea doskonale wpisuje się w strategię rozwoju i popularyzacji Łodzi i regionu. Warto podkreślić, że inicjatywa ta wychodzi również naprzeciw rosnącemu zainteresowaniu historią „małych ojczyzn”.
Ośrodek skupia badaczy z różnych dziedzin naukowych. Celem ich działań jest organizowanie, prowadzenie i koordynacja interdyscyplinarnych badań oraz projektów naukowych, inicjowanie działań promujących i popularyzujących dzieje i kulturę Łodzi i regionu.
Najnowsze badania naukowe koncentrują się na wielokulturowych i wieloetnicznych aspektach miast i miasteczek naszego regionu. Z uwagi na swoją historię i kulturę, stanowią one ważny element polskiego dziedzictwa narodowego. Nie są wyłącznie konglomeratem różnych miejsc i obiektów, ale przede wszystkim żywą materią, która podlegała zmianom w czasie i przestrzeni. Każde z nich, mimo iż rozwijały się w podobnych uwarunkowaniach historycznych, są miejscami różniącymi się od siebie pod wieloma względami, co sprawia, że każde z nich należy traktować jako specyficzny fenomen kulturowy, posiadający znaczenie symboliczne, który przekazuje wartości dalszym pokoleniom. Wiele z tych miejsc rozwinęło się w wyniku napływu ludności o niepolskim pochodzeniu etnicznym, w szczególności ludności żydowskiej, niemieckiej i innej z całego Imperium Rosyjskiego, co spowodowało, że tworzyły przez wiele lat unikalny w skali europejskiej krajobraz kulturowy.
RADA NAUKOWA I KIEROWNICTWO
dr hab. Monika Kucner, prof. UŁ
E. monika.kucner@uni.lodz.pl
ul. Pomorska 171/173
pokój 4.91 (poziom 4)
90-236 Łódź
Przewodnicząca Rady Naukowej
dr hab. Krystyna Radziszewska, prof. UŁ (Zakład Niemcoznawstwa UŁ)
Sekretarz Rady Naukowej
dr Karolina Kołodziej (Katedra Literatury Pozytywizmu i Młodej Polski UŁ)
Członkowie
prof. dr hab. Krzysztof Stefański (Katedra Historii Sztuki UŁ)
prof. dr hab. Elżbieta Umińska-Tytoń (Katedra Historii Języka Polskiego Instytutu Filologii Polskiej UŁ)
dr hab. Grażyna Karpińska (Instytut Etnologii i Antropologii Kulturowej UŁ)
prof. dr hab. Anna Warda (Zakład Literatury i Kultury Rosyjskiej, Instytut Rusycystyki UŁ)
dr hab. Tomasz Cieślak (Katedra Literatury i Tradycji Romantyzmu UŁ)
dr hab. Monika Kucner, prof. UŁ (Zakład Niemcoznawstwa UŁ)
dr hab. Andrzej Rykała, prof. UŁ (Katedra Geografii Politycznej, Historycznej i Studiów Regionalnych UŁ)
prof. dr hab. Przemysław Waingertner, prof. UŁ (Instytut Historii UŁ)
dr hab. Marta Sikorska, prof. UŁ (Instytut Historii UŁ)
prof. dr hab. Andrzej de Lazari (emerytowany pracownik UŁ)
dr Krystyna Piątkowska (Instytut Etnologii i Antropologii Kulturowej UŁ)
dr Aleksandra Krupa-Ławrynowicz (Instytut Etnologii i Antropologii Kulturowej UŁ)
dr Katarzyna Badowska (Katedra Literatury Pozytywizmu i Młodej Polski UŁ)
dr Adam Sitarek (Instytut Historii UŁ)
dr Ewa Wiatr (Instytut Historii UŁ)
mgr Piotr Zawilski (Archiwum Państwowe w Łodzi)
PARTNERZY
Ośrodek ma charakter otwarty. Do jego prac mogą dołączyć osoby z Uniwersytetu Łódzkiego i z innych ośrodków akademickich w Łodzi i w Polsce. Ośrodek współpracuje z Archiwum Państwowym w Łodzi, Biblioteką UŁ, Miejską Biblioteką Publiczną im. Józefa Piłsudskiego, Biurem Edukacji Publicznej Instytutu Pamięci Narodowej, Archiwum Państwowym w Piotrkowie Trybunalskim Archiwum Państwowym w Warszawie Oddział w Łowiczu, Archiwum Państwowym w Płocku Oddział w Kutnie, Archiwum Państwowym w Płocku Oddział w Łęczycy, Centrum Badań Żydowskich UŁ, Pabianickim Sztetlem, Towarzystwem Miłośników Dziejów Pabianic, Historisches Institut, Osteuropäische Geschichte J.L. Universität w Gießen, Centrum Badań Historycznych Polskiej Akademii Nauk w Berlinie (mgr Michał Turski), Martin-Opitz-Bibliothek w Herne, Kommission für die Geschichte der Deutschen in Polen, Fundacja LOGTV Films Polska (współpraca w ramach filmu „Martwa natura” reż. Sławomir Grünberg) i innymi instytucjami działającymi na rzecz Łodzi i regionu.
Strategicznym partnerem Ośrodka w badaniach nad miastami i miasteczkami regionu łódzkiego jest Historisches Institut, Osteuropäische Geschichte J.L. Universität w Gießen.
AKTUALNOŚCI
Ośrodek Badań Interdyscyplinarnych nad Wielokulturową i Wielonarodową Łodzią i Regionem UŁ, Zakład Niemcoznawstwa UŁ, Historisches Institut Osteuropäische Geschichte Universität Giessen w ramach współpracy partnerskiej między Uniwersytetem Łódzkim a Uniwersytetem im. Justusa Liebiga w Giessen zapraszają na międzynarodową konferencję, która odbędzie się w Łodzi w dniach 11.09-13.09.2023 na temat: Miasta i miasteczka regionu łódzkiego w XIX i XX wieku - w ujęciu historycznym, kulturowym, geograficznym, socjologicznym i gospodarczym.
Miasta i miasteczka regionu łódzkiego stanowią z uwagi na swoją historię i kulturę, ważny element polskiego dziedzictwa narodowego. Nie są wyłącznie konglomeratem różnych miejsc i obiektów, ale przede wszystkim żywą materią, która podlegała zmianom w czasie i przestrzeni. Każde z miast i miasteczek regionu łódzkiego, mimo iż rozwijały się w podobnych uwarunkowaniach historycznych, są miejscami różniącymi się od siebie pod wieloma względami, co sprawia, że każde z nich należy traktować jako specyficzny fenomen kulturowy, posiadający znaczenie symboliczne, który przekazuje wartości dalszym pokoleniom. Wiele z tych miejsc rozwinęło się w wyniku napływu ludności o niepolskim pochodzeniu etnicznym, w szczególności ludności żydowskiej, niemieckiej i innej z całego Imperium Rosyjskiego, co spowodowało, że tworzyły przez wiele lat unikalny w skali europejskiej krajobraz kulturowy.
Miasta i miasteczka są ze względu na swoją wielowarstwowość i wielokulturowość przedmiotem badań wielu dyscyplin naukowych: historii, geografii, urbanistyki, architektury, ekologii, socjologii, psychologii społecznej, antropologii kulturowej, literaturoznawstwa, ekonomii, politologii, prawa, kulturoznawstwa i innych. Z uwagi na ich złożoność nie istnieje jedna definicja, obejmująca wszystkie aspekty i zjawiska z nimi związane. Dlatego na potrzeby konferencji odwołujemy się do kategorii wielkościowej, odnoszącej się do liczby mieszkańców (Kwiatek-Sołtys A., Runge A., 2011) Na jej podstawie przyjęliśmy, że miasta małe (na potrzeby naszych dyskusji używamy zamiennie określenie „miasteczko”) posiadają do 20 000 mieszkańców, oraz miasta średnie (stosujemy wobec nich określenie „miasto”), zamieszkuje od 20 000 do 100 000 ludzi.
Zdajemy sobie również sprawę z problematycznego pojęcia „regionu łódzkiego”. W kategoriach związanych z administracją, planowaniem przestrzennym oraz gospodarką używano na przestrzeni wielu lat różnych określeń w odniesieniu do obszaru, który rozwijał się wokół centralnego miasta Łodzi: Region Miasta Łodzi, Łódzki Okręg Przemysłowy, Wielki Region Łodzi, Mały Region Łodzi, Łódzki Zespół Miejski, aglomeracja łódzka, region łódzki, województwo miejskie łódzkie, region funkcjonalny, obszar metropolitalny oraz region metropolitarny. W naszych dyskusjach nie chcemy narzucać jednej definicji „regionu łódzkiego”, zależy nam bardziej na uwzględnieniu specyfiki tej różnorodności.
W naszych dyskusjach chcemy skoncentrować się na ekonomicznym, kulturowym i politycznym wymiarze życia ze sobą - obok siebie - przeciwko sobie Polaków, Niemców i Żydów, a także na kwestiach współistnienia różnych religii. Uważamy, że w szczególności małe miasteczka przemysłowe oferują ciekawe laboratorium do badań nad koegzystencją różnych grup etnicznych w okresie rozwoju przemysłu. Interesująca wydaje się nam również kwestia występowania wielojęzyczności. O ile temat ten był badany w stosunku do Łodzi, to brakuje szczegółowych i mikroopracowań dla mniejszych miast.
W naszych rozważaniach pomijamy największe miasto regionu - Łódź, która doczekała się już wielu opracowań o charakterze historycznym, socjologicznym, literaturoznawczym czy geograficznym. Jednakże nie wykluczamy tematów, dotyczących oddziaływania Łodzi, jako centrum regionu, na mniejsze ośrodki. Proponujemy omówienie takich zagadnień jak migracje, powiązania i transfer między w/w miastami a Łodzią.
Konferencja ma charakter interdyscyplinarny, dlatego proponujemy szerokie spojrzenie na miasta i miasteczka regionu łódzkiego w XIX i XX wieku, z różnych perspektyw badawczych: historycznej, kulturowej, geograficznej, socjologicznej, ekonomicznej.
Miejsce: Łódź
Organizatorzy konferencji: prof. Hans-Jürgen Boemelburg (Universität Giessen) dr hab., prof. UŁ Monika Kucner, (Uniwersytet Łódzki)
Języki konferencji: polski, niemiecki, angielski
Formuła: hybrydowa
Konferencja bezpłatna
Zgłoszenia abstraktów:
- monika.kucner@uni.lodz.pl (zgłoszenia w j. polskim),
- hans-juergen.boemelburg@geschichte.uni-giessen.de (zgłoszenia w j. niemieckim i angielskim)
Deadline dla nadsyłania abstraktów (objętość do 250 słów): 20 kwietnia 2023 r.
Teksty wystąpień do publikacji w języku angielskim i niemieckim prosimy nadsyłać do 15 czerwca 2023 r.
Ponieważ objętość publikacji jest ograniczona, zespół redakcyjny zastrzega sobie prawo do wyboru artykułów.
REPOZYTORIUM
O zbiorze
Repozytorium cyfrowe zbioru fotografii „Robotnicy w XIX i XX wieku” powstało w oparciu o zgromadzony w archiwum naukowym Instytutu Etnologii i Antropologii Kulturowej UŁ zespół około 9 tysięcy reprodukcji fotografii i ich opisów pochodzących z konkursu „Fotografia robotnicza”, ogłoszonego w 1985 roku przez redakcje tygodników „Przekrój” i „Polityka” oraz kwartalnika „Fotografia”. Organizatorzy konkursu prosili o nadsyłanie prywatnych, oryginalnych zdjęć z albumów rodzinnych, „obrazujących kształtowanie się klasy robotniczej na ziemiach polskich aż po rok 1945, rok nacjonalizacji przemysłu w Polsce, i pierwsze lata odbudowy kraju”. Najstarsze nadesłane zdjęcie pochodzi z 1881 roku, najmłodsze zdjęcia zostały zrobione w latach osiemdziesiątych XX wieku.
Po zakończeniu konkursu i ogłoszeniu wyników jury konkursu zadecydowało, że zdjęcia i ich opisy zostaną przekazane do archiwum naukowego Instytutu Etnologii i Antropologii Kulturowej UŁ (wtedy Katedra Etnografii). W Instytucie zostały one najpierw zreprodukowane, następnie każde zdjęcie, sprowadzone do jednego wymiaru, wywołane zostało na papierze i powkładane w odpowiednio opisane i zinwentaryzowane koperty.
Znajdujące się w archiwum Instytutu Etnologii i Antropologii Kulturowej UŁ fotografie z konkursu przedstawiają robotników i ich rodziny – ludzi pracujących fizycznie w przemysłowych zakładach lub mających prawny status robotników zatrudnionych w różnych przedsiębiorstwach, również w rolnictwie czy w leśnictwie. W zbiorze znajdują się zbierane latami, niekiedy od końca ubiegłego wieku, kolekcje rodów górniczych, kolejarskich, murarskich, rodzin włókienników.
Większość zdjęć została opisana przez ich właścicieli zgodnie z wytyczonym w konkursie schematem: 1. data wykonania zdjęcia (rok, miesiąc, dzień); 2. kogo bądź co ono przedstawia; 3. jakie zdarzenie dokumentuje; 4. gdzie wykonano zdjęcie; 5. gdzie mieszkały osoby przedstawione na zdjęciu; 6. skąd pochodziły; 7. gdzie były zatrudnione, w jakiej fabryce, warsztacie, na jakim stanowisku; 8. dalsze losy osób występujących na zdjęciu; 9. jeśli zdjęcie przedstawia budynek mieszkalny lub fabryczny zrobić jego dokładny opis – gdzie się znajdował, do kogo należał, kto w nim pracował; 10. kto wykonał zdjęcie.
Struktura repozytorium
Zbiór pokonkursowy został zdigitalizowany i umieszczony w repozytorium cyfrowym. Jest on udostępniony za pośrednictwem systemu dLibra – systemu umożliwiającego tworzenie profesjonalnych bibliotek i repozytoriów cyfrowych oraz udostępniającego ich zasoby innym osobom i systemom w Internecie.
Podstawą tworzenia metadanych były podpisy i opisy wykonane przez właścicieli fotografii oraz opisy zamieszczone na rewersach zdjęć. Metadane zostały wpisywane do repozytorium według schematu: Data, Teren, Fotograf, Typ fotografii, Osoby na fotografii, Uwagi.
Opis zdjęcia wpisywanego do repozytorium składa się z dwóch warstw. Z jednej strony – i jest to warstwa widoczna dla użytkownika – są to atrybuty i słowa kluczowe, które identyfikują zdjęcie i pozwolą użytkownikowi poruszać się po zbiorze on-line, przeszukiwać go i wyszukiwać interesujące publikacje. Z drugiej strony, jest to tzw. opis wewnętrzny, nieupubliczniony, chroniony prawem autorskim i ochroną danych osobowych, tworzony dla potrzeb dokumentacji oraz archiwizacji (np. dane adresowe osoby, która przesłała zdjęcie).
Zasady udostępniania
- Treść publikacji zamieszczonych w repozytorium podlega ochronie prawa autorskiego, ochronie wizerunku osób przedstawionych na zdjęciach, ochronie danych osobowych. Dostęp do repozytorium bez logowania jest możliwy wyłącznie za pośrednictwem końcówek systemu informatycznego (terminali) znajdujących się w sieci lokalnej Uniwersytetu Łódzkiego (art. 28 PA). Dostęp spoza końcówek UŁ możliwy jest po złożeniu formularza (pobierz tutaj) na adres etnoarchiwum@uni.lodz.pl. Użytkownikom spoza UŁ zostanie założone konto, aktywne przez pół roku od momentu założenia, z możliwością przedłużenia w uzasadnionych przypadkach.
- Zawartość repozytorium udostępniana jest tylko dla celów badawczych lub edukacyjnych.
- Kopiowanie publikacji może być wykonane wyłącznie na własny użytek, dla celów edukacyjnych lub badawczych.
- Wykonane kopie publikacji nie mogą podlegać retuszowi i modyfikacji.
- Wykorzystanie publikacji do powyższych celów jest możliwe tylko z powołaniem się na źródło, tzn. kopię należy opatrzeć dokładnym adresem bibliograficznym. Każda publikacja posiada swój numer inwentarzowy, będący jednocześnie jej nazwą.
Ośrodek Badań Interdyscyplinarnych nad Wielokulturową i Wielonarodową Łodzią i Regionem UŁ nie ponosi odpowiedzialności za wykorzystanie materiałów niezgodnie z zasadami określonymi w niniejszym regulaminie.
Osoby zainteresowane spoza UŁ mogą zapoznać się z zawartością repozytorium w siedzibie Ośrodka, po uprzednim umówieniu się z mgr Anną Deredas:
E: anna.deredas@uni.lodz.pl, etnoarchiwum@uni.lodz.pl
T: 42 635-61-62
od poniedziałku do piątku w godzinach 9.00-15.00
Wraz z Ośrodkiem Repozytorium tworzą
KONTAKT
Instytut Filologii Germańskiej UŁ
ul. Pomorska 171/173
90-236 Łódź
T: (042) 665 54 22
E: lodzregion@uni.lodz.pl
Facebook: OŚRODEK BADAŃ INTERDYSCYPLINARNYCH NAD WIELOKULTUROWĄ I WIELONARODOWĄ ŁODZIĄ I REGIONEM